Pierwsza myśl - Adam Hanuszkiewicz był współtwórcą Teatru TV (słynny "Pan Tadeusz" z muzyką Kurylewicza).
Jakoś do dziś nie zwróciłem uwagi na okoliczność, że ten warszawiak z wyboru i lwowianin z urodzenia nie uczęszczał do żadnej akademii teatralnej. Wiemy, że jako pedagog świetnie sobie radził z adeptami sztuki aktorskiej. Młodzież do Niego lgnęła- po prostu miał autorytet. Ról filmowych w Jego długiej karierze nie było wiele- pamiętam rolę Marka w filmie "Zuzanna i chłopcy" oraz Romea w "Ręce do góry" Skolimowskiego (z muzyką Komedy).

Dyrektorem Teatru Narodowego został w trudnej sytuacji: po zdjęciu "Dziadów" w reżyserii K.Dejmka. Był wyjątkowo wrażliwy na słowo poetyckie, które skutecznie próbował zaszczepić na gruncie teatralnym. Widziałem kiedyś fragment spektaklu "Norwid" (1970) z Teatru Powszechnego- zjawiskowe widowisko!

Jako reżyser Adam Hanuszkiewicz przywiązywał dużą wagę do oprawy muzycznej, ale - jak opowiadał kiedyś Niemen red. Krystynie Kępskiej-Michalskiej - sławny reżyser nie skorzystał z "Pieśni Wernyhory" w adaptacji "Snu srebrnego Salomei" Słowackiego, mimo iż skomplementował kompozycję Czesława. Pewnie nie pasowała do koncepcji spektaklu.

Tak, czy inaczej - dzięki dyrektorowi Hanuszkiewiczowi - Niemen na wiele lat rozgościł się ze swą aparaturą w pracowni Teatru Narodowego, gdzie miał dogodne warunki do pracy.

W 1982r. Pan Adam ze względu na niezłomną postawę wobec wojskowej dyktatury został usunięty ze stanowiska dyrektora Teatru Narodowego. Jeszcze w 2000r. ten Twórca teatralny w audycji radiowej namawiał Niemena na skomponowanie muzyki do sztuki teatralnej, ale Czesław stracił ochotę na pracę dla teatru znacznie wcześniej- gdy w pierwszych tygodniach stanu wojennego spotkał się z ostracyzmem środowiska teatralnego z powodu słynnego "newsa" w Dzienniku TV. W roku 1985 Teatr Wielki (w tym pracownię Niemena) strawił pożar.

Mimo wielu późniejszych zmian i koncepcji funkcjonowania Teatru Narodowego dotąd nie odzyskał on popularności, jaką miał w latach 70., gdy rekordy powodzenia biła "Balladyna" Słowackiego w inscenizacji Hanuszkiewicza z młodą Bożeną Dykiel (jako Goplaną) jeżdżącą motocyklem po scenie...

Żal, że głośnych spektakli Hanuszkiewicza, zilustrowanych muzycznie przez Niemena nie zarejestrowano, a przecież wielkim powodzeniem cieszyły się inscenizacje m.in.: Dziadów cz.III i Braci Karamazow...


Pan Adam w dniu dzisiejszym przeniósł się do wieczności... Zachowamy Go we wdzięcznej pamięci.

W hołdzie - Pieśń Wernyhory (You Tube) Fragment "Snu srebrnego Salomei" z cytatem wiersza "Mój testament" [*]

Dziś o 21.35 w TVP Kultura rozpocznie się wieczór wspomnień o Adamie Hanuszkiewiczu. Będzie tam m.in. rozmowa z wielkim reżyserem o słynnej "Balladynie", a także film "Zuzanna i chłopcy" (o 22.40).

Natomiast o 20.30 TVP 1 pokaże archiwalny spektakl Teatru Telewizji w reżyserii Hanuszkiewicza "Apollo z Bellac" z Kaliną Jędrusik, Jackiem Woszczerowiczem i Adamem Hanuszkiewiczem w roli tytułowej.

Dzień dobry, piszę w temacie , w kierunku Adam Hanuszkiewicz i Cyprian Kamil Norwid. Jak się taki układ ma do Czesława Niemena.
Fotografia Czesław Niemen i Adam Hanuszkiewicz
http://www.vipnews.pl/2011/12/04/zmarl- ... szkiewicz/
Adam Hanuszkiewicz w roku 1958 przedstawił w Telewizji Polskiej przedstawienie pod tytułem "Słowo Norwidowe" , odpowiadał za reżyserię, obsadę aktorską, układ tekstu.
W roku 1970 w Warszawie, w Teatrze Powszechnym , wystawił spektakl "Norwid". Muzyka Andrzej Kurylewicz. W rozmowie z dziennikarką Michaliną Jackowską z tygodnika "Filipinka" , 13 grudnia 1970 roku Adam Hanuszkiewicz mówi o Norwidzie " to jest mój poeta" . W rok po ukazaniu się płyty Czesława Niemena z poezją Norwida, Adam Hanuszkiewicz realizuje przedstawienie , które jest świetne. Potem ten spektakl był w Teatrze Narodowym w Warszawie , są opisy z Teatru Powszechnego w Warszawie i z Teatru Narodowego w Warszawie.
Opinie , o tym przedstawieniu są takie:
"jest to przedstawienie porywające i pełne niezwykłych piękności" Michalina Jackowska , Filipinka 25/1970
"w jakim skupionym oczarowaniu młodzież chłonie słowo padające ze sceny. I urok scenicznego obrazu , i muzykę Kurylewicza ; w jej takt najbardziej przejmujące liryki są przez aktorów śpiewane do mikrofonu" Michalina Jackowska , Filipinka 25/1970
" stworzenie z tych , jakże różnorodnych elementów widowiska w pełni teatralnego , stworzenie i ukazanie widzom dramatu, którego Norwid w tej formie sam nie napisał , lecz który przecież istniał utajony w całej jego twórczości . Hanuszkiewicz wydobył, pozbierał i złączył w przejmującą całość jego rozproszone okruchy" Michalina Jackowska , Filipinka 25/1970
"Osobistym stosunkiem do s w o j e g o poety Hanuszkiewicz potrafił przejąć cały zespół " Michalina Jackowska , Filipinka 25/1970
" Wrażenie idealnej , pełnej konstrukcji dramatycznej" Michalina Jackowska , Filipinka 25/1970
"Śmiałość Hanuszkiewicza jest godna szacunku" Aleksander Jackiewicz, Film 46/1970
" NORWIDA Adama Hanuszkiewicza widzowie uznali ( podkreślam to, bo taki fakt raczej rzadko się u nas zdarza ) za jedno z najwybitniejszych przedstawień ostatnich czasów" Kazimierz Łastawiecki , Dziennik Bałtycki 260/1970
" zjawiskowe widowisko " Markovitz Forum Niemena 4.12.2011
Ja widziałem w Polskiej Telewizji , możliwie w programie pani Ireny Dziedzic pod tytułem "Tele-echo" Adama Hanuszkiewicza , ubrany na biało, koszula, muszka, frak rozmawiał z Ireną Dziedzic, następnie mówił poezje Norwida , sugestywnie, patrząc w kamerę , w tle sugestywna scenografia . Możliwie ten program nagrany i emitowany w roku 1970 , mniej więcej , i Adam Hanuszkiewicz recytował wiersz Norwida pod tytułem "Bema pamięci rapsod żałobny" . Przekaz jasny, Adam Hanuszkiewicz w Czesławie Niemenie widział współpracownika . Całkowite wybielenie scenografii , ubioru stanowiło przeciwwagę do ubranego na czarno Niemena, spotkanie tych Artystów nastąpić musiało.
Pan Aleksander Jackiewicz w "Filmie" 46/ 1970 , listopad 1970 rok , pisze o programie telewizyjnym w reżyserii Adama Hanuszkiewicza o twórczości Norwida "Niedawno na ekranach telewizyjnych , oglądaliśmy piękny wieczór , w jego reżyserii , poświęcony poezji autora "Fortepianu Szopena" .
Wojciech Młynarski proponując Czesławowi Niemenowi zajęcie się Norwidem , rzeczywiście zaproponował Niemenowi zmierzenie się z Adamem Hanuszkiewiczem . Współpracę Czesława Niemena i Adama Hanuszkiewicza zainicjował Wojciech Młynarski . Czesław Niemen czytał recenzje swojego opracowania twórczości Norwida , a były recenzje różne. I w Warszawie , Niemen koncertuje , gra swoją kompozycję do tekstu Norwida , a w jednej recenzji z tego koncertu , czytam "cisza". W Opolu , w czerwcu 1971 roku wykonanie świetne, gorące oklaski , a recenzje jakie. A czytam recenzje opracowania twórczości Norwida przez Adama Hanuszkiewicza , świetne recenzje w całym kraju, w prasie specjalistycznej, prasie codziennej , wszędzie , rewelacja , Mistrz Hanuszkiewicz przestawia słowa Norwida. Niemen jest oburzony na krytyków, Hanuszkiewicz zadowolony z opisów swojego przedstawienia . Niemen interesując się Norwidem , zapoznał się z recenzjami przedstawienia Adama Hanuszkiewicza . Zastanowił się , jak zaradzić sytuacji, aby recenzje mieć świetne, jak ; zbliżyć się do środowiska teatralnego . Środowisko teatralne posiada bowiem znakomite pisma specjalistyczne , świetnych krytyków, ten czynnik , między innymi spowodował wejście Czesława Niemena do teatru . Niemen chciał czytać fachowe opracowania swojej twórczości , tylko gdzie takie opracowania znależć, w teatrze. Spotkanie Adama Hanuszkiewicza i Czesława Niemena i rozmowa na temat recenzji swoich dokonań artystycznych mogła być dla Czesława Niemena frustrująca. Praca w teatrze , podniosła morale Czesława Niemena. W roku 1975 w telewizji Czesław Niemen mówi "marzę o tworzeniu wielkich spektakli fabularnych" , po prostu Niemen "połknął bakcyla teatru".
W roku 1971 Polskie Nagrania wydają płytę Czesław Niemen Andrzej Kurylewicz Wanda Warska Muzyka teatralna i telewizyjna . Autorem muzyki na tej płycie jest Andrzej Kurylewicz . Ta płyta jest dokumentacją współpracy Czesława Niemena z kompozytorem muzyki do przedstawienia teatralnego " Norwid" w reżyserii Adama Hanuszkiewicza z roku 1970 , Andrzejem Kurylewiczem.
Możliwie w programie telewizyjnym "100 pytań do Adama Hanuszkiewicza " , który możliwie był emitowany przed programem " 100 pytań do Czesława Niemena" , Adam Hanuszkiewicz na pytanie pani redaktor na finał programu , kto wystąpi w następnej edycji tego programu , powiedział "Czesław Niemen". Możliwie , tyle pamiętam z roku 1975 , program był comiesięczny.
Takie porównanie , widziałem w telewizji , zestawienie dwóch realizacji artystycznych:
1. Realizacja Czesława Niemena "Bema pamięci rapsod żałobny" , realizacja telewizyjna. Jest tekst , jest muzyka, jest scenografia , mnóstwo świec , wykonawca w czerni, śpiewa, krzyczy.
2. Realizacja Adama Hanuszkiewicza "Bema pamięci rapsod żałobny" , realizacja telewizyjna w programie "Tele echo" . Jest tekst mówiony przez aktora, wszystko w bieli, scenografia, ubiór aktora biały, biała koszula, biała muszka, biały frak . Wykonawca mówi tekst . W Telewizji Polskiej emisja w rok , mniej więcej po emisji " Bema pamięci rapsod żałobny" Czesława Niemena .
Więc realizacja czarna i realizacja biała . Realizacja pieśń i realizacja wiersz . Który przekaz lepszy, który przekaz zrozumialszy, który przekaz lepiej się słucha i ogląda. Czy zachował się zapis wizyjny tego wystąpienia Adama Hanuszkiewicza w programie "Tele echo". Ale świetna interpretacja Adama Hanuszkiewicza.
"Czarne kwiaty . Białe kwiaty " , cykle prozy Cypriana Kamila Norwida drukowane w latach 1856 - 1857 , uważane za arcydzieło prozy polskiej . Jest takie dzieło Cypriana Kamila Norwida , "Czarne kwiaty" , charakteryzuje żałobny charakter prozy , są opisane rozmowy z Fryderykiem Chopinem , Juliuszem Słowackim , Adamem Mickiewiczem. Natomiast "Białe kwiaty" są to opisy estetyki ciszy , nieobecności, przemilczenia.W tym cyklu proza Norwida bez patosu i pretensjonalnej ekspresywności.
Adam Hanuszkiewicz , w roku 1970 mówi słowa do dziennikarki o Norwidzie "to jest mój poeta". I rzeczywiście podejmując realizację przedstawienia teatralnego "Norwid" w Teatrze Powszechnym w Warszawie , wykonał gest w kierunku Czesława Niemena . Gest zaproszenia do współpracy , bowiem interesują się tym samym twórcą , Cyprianem Kamilem Norwidem. Po "czarnej" realizacji Czesława Niemena , Adam Hanuszkiewicz proponuje "białą" realizację , występuje w Telewizji Polskiej w programie "Tele echo" .Rozmawiając z Ireną Dziedzic, gospodynią programu, nie było słowa o Czesławie Niemenie.
Ja widzę w Telewizji Polskiej w roku premiery kompozycję Niemena do słów Norwida "Bema pamięci rapsod żałobny" , Niemen na czarno , mnóstwo świec, patos , pretensjonalna ekspresywność . Za rok , mniej więcej, widzę Adama Hanuszkiewicza w Telewizji Polskiej , recytuje słowa Norwida "Bema pamięci rapsod żałobny", wszystko białe, ubiór recytującego , scenografia przestrzeni studia telewizyjnego. Następnie czytam prasę, co piszą o Niemenie , co piszą o Hanuszkiewiczu. Są te wystąpienia w mej pamięci . Znaczące realizacje telewizyjne , rzeczywiście , jeżeli się zająć Norwidem , to wypada to zrobić porządnie. Porządność w tym przypadku polega na zgodzie z autorem tekstu , Cyprianem Kamilem Norwidem. Zgoda z autorem tekstu , Cyprianem Kamilem Norwidem polega na pokazaniu ,co Norwid ma do przekazania. Czarno ubrany Czesław Niemen i żałobny tekst, to nie wszystko . Biało ubrany Hanuszkiewicz , mówiący ten sam tekst , jest to istota sprawy, w twórczości Norwida. "Czarne kwiaty . Białe kwiaty" - jest to oryginalne sformuowanie Norwida.
Więc jeśli "Bema pamięci rapsod żałobny " Cypriana Kamila Norwida , to liczą się dwa wykonania ; Czesława Niemena i Adama Hanuszkiewicza, wykonanie " czarne " i wykonanie " białe " . I takie jest porządne podejście do sprawy.
Czesław Niemen w latach 1968-1970 , są to początki śpiewania Norwida . Dla Adama Hanuszkiewicza opracowanie Norwida, jest pracą z muzyką Andrzeja Kurylewicza , z aktorkami , aktorami , reżyseria przedstawienia teatralnego , obszar realizacji obejmuje więcej zagadnień .

Jurek