Okolica w której przyszedł na świat Czesław Niemen, a więc miasteczko Lida najbliższe Wasiliszek, linia rzeki Lebiody były we wrześniu 1920 r. świadkami jednej z największych i najważniejszych bitew polskiego oręża w całej tysiącletniej historii naszej Ojczyzny. Tam zakończyła się dla Polski trwająca permanentnie od sześciu lat wojna, a z nią strach, zniszczenie, głód i niepewność. Nadzieja na wolną, niepodległą państwowość stała się faktem, mimo iż w Europie z niechęcią do nas okrzyknięto Polskę państwem jednosezonowym.

Po rozgromieniu wojsk radzieckich w Bitwie Warszawskiej (straty bolszewickie sięgały 90%), Lenin nie odpuścił. Celem armii Tuchaczewskiego było nadal dojście „po trupie Polski” wojsk radzieckich do Paryża. Równolegle realizowanym zamiarom zdobycia Rzymu patronował Stalin.
Tuchaczewski meldował Leninowi po porażce pod Warszawą, że nawet przegrana bitwa niczego nie zmieni. Sowieci mieli przecież 5mln. ludzi pod bronią. Byli doskonale uzbrojeni nie tylko uzbrojeniem "odziedziczonym" po carskiej Rosji, ale olbrzymim arsenałem zbrojnym przekazanym sowietom przez Niemcy po Traktacie Wersalskim. Polacy mieli najwyżej 900 tys. głównie ochotników z kilku miesięcznym stażem wojskowym. Byli słabo uzbrojeni, nie wszyscy mieli mundury, spora część wojska nie miała nawet obuwia.

Mieliśmy jednak jako naród wielkiego ducha walki w obronie odradzającej się, ale wciąż zagrożonej Ojczyzny i mieliśmy jako wodza genialnego stratega Józefa Piłsudskiego.

W bitwie pod Lidą, zwanej Bitwą Niemeńską i będącej równoważną pod względem wielkości Bitwie Warszawskiej, musieliśmy zadać tej złowrogiej bestialskiej armii sowieckich najeźdźców ostateczną i zdecydowaną klęskę, bo nawet zwycięstwo nad nią w tej i w każdej kolejnej potyczce nie zmieniało naszej sytuacji. Nadal bylibyśmy w stanie wojny, aż do jej prawdopodobnego przegrania, z powodu wybicia przez sowietów w następujących po sobie starciach bitewnych większości naszych żołnierzy i z powodu pokończenia się zapasów broni, i amunicji.

Polski żołnierz stanął na wysokości zadania, a Józef Piłsudski genialnym planem strategicznym położył definitywny kres radzieckim zakusom na Polskę i na Europę aż na okres 20 lat.
Wojska sowieckie zostały dosłownie zdruzgotane, a dowództwo radzieckie ośmieszone. Gen Łazarewicz dowódca jednej z armii bolszewickich uciekł samotnie z pola walki pozostawiając swoje oddziały w liczbie kilkudziesięciu tysięcy, gdy na drodze stanął przed nimi kilkusetosobowy oddział polski. Sowieci rzucali broń i albo uciekali z pola walki, albo szli dobrowolnie do niewoli.
Było to pod Lidą 26 września 1920 r.

Zastępca Lenina, Trocki wizytując pozostałe po bitwie strzępy sowieckiej armii stwierdził w meldunku złożonym Leninowi, że armia nie jest już zdolna do prowadzenia działań ofensywnych. Co najwyżej nadaje się jedynie do stawiania symbolicznego oporu polskim wojskom, gdyby poszły one za ciosem zwycięstwa.

Zwycięstwo Polaków wywarło wielkie wrażenie na znawcach rzemiosła wojennego.

Piłsudski w swojej wizji bitew warszawskiej i niemeńskiej użył niestosowanych dotąd elementów strategii wojskowych. Jednym z największych entuzjastów geniuszu strategicznego Marszałka Piłsudskiego był amerykański generał Douglas MacArthur późniejszy dowódca naczelny wojsk USA podczas wojny na Pacyfiku. Szczegółowo studiował zastosowane rozwiązania w wojnie z bolszewikami i później sam skutecznie stosował podobną taktykę w walkach z Japończykami, oraz w późniejszych walkach z wojskami koreańskimi i chińskimi. Zawsze odnosił sukcesy. Po wojnie, jako wykładowca w Akademii Wojskowej Stanów Zjednoczonych, West Point, uczył studentów tej strategii i taktyki wojennej jaką sam zdobył poznając sztukę wojenną Marszałka Piłsudskiego. Wojna polsko - bolszewicka była tam szczegółowo rozważana i wykorzystywana jako materiał szkoleniowy.
Postanowił też osobiście poznać najgenialniejszego jak uważał stratega wszechczasów i w 1932 r. odwiedził Marszałka Piłsudskiego w Warszawie.

Minęło niespełna 24 lata od 1920 r., a z takim poświęceniem odzyskana polskość tych ziem została zanegowana przez Jałtę. To musiało wywołać wielki bunt duchowy polskiej ludności. Tragedia ta przeniknęła smutkiem i bólem życie ludzkie aż do... bezradności. Jako czwarta pod względem liczebności armia walcząca ramię w ramię z aliantami o ...koniec II wojny światowej i tracąc w wojnie aż 20% własnych „zasobów” ludzkich, zostaliśmy po raz kolejny zdradzeni przez „sojuszników” i oddani pod sowiecki dyktat, również pomimo tego, że tę samą Europę w 1920 r. zasłoniliśmy własną piersią chroniąc ją w ten sposób od tego losu, przed którym oni nas nawet nie myśleli ratować.

Wydarzenia z roku 1920 musiały odżyć na Kresach podczas pierwszej okupacji radzieckiej ziem polskich zwanej potocznie „za pierwszego sowieta”. Potem gdy zaistniała jako smutny fakt druga okupacja radziecka i zaistniały wszelkie jej konsekwencje, to promyk tamtej wiktorii pod Lidą zapewne musiał choć trochę rozjaśniać ciemne chwile komunistycznego obłędu.


Piszę o tym z dwu powodów. Po pierwsze działania bitewne miały miejsce w okolicach w których urodził się w 19 lat później Niemen.
Ale zastanawia mnie przede wszystkim to, jak zachował się w pamięci miejscowej ludności obraz tamtych wydarzeń i jaki mógł mieć wpływ na kształtowanie się patriotycznego kręgosłupa Niemena, oraz jak wpłynął na duchowy wymiar Jego człowieczeństwa.

W rejonie tym od wieków, żyli przodkowie Niemena, a Jego rodzice byli już w tym czasie osobami dorosłymi. Przez cały ten ciężki okres ważyły się losy polskiego „być, albo nie być”.
Ludność, szczególnie wiejska masowo zasilała polską armię, tworząc tzw. piechotę chłopską.
Pamięć takich wydarzeń w środowisku wiejskim lepiej się „przechowuje”, niż w innych grupach społecznych.

Może ktoś ma jakąś wiedzę na ten temat i jest nią w stanie z nami się podzielić?