Niemen Aerolit

Janusz Mechanisz, z rubryki "Wśród płyt", Magazyn Jazz, czerwiec 1971

Niemen — XL 0710—711, SXL 0710—711. Dwupłytowy album Niemena raczej zawodzi oczekiwania, Stanowi kontynuacją pomysłów wykorzystanych już na poprzedniej płycie, jednak wykonanie jest tym razem znacznie mniej ciekawe. Pompatycznej, jak zwykle nadmiernie egzaltowanej partii wokalnej towarzyszy dosyć prymitywnie grający zespół instrumentalny. Pośród prezentowanych w albumie utworów wyróżnia się korzystnie kompozycja do tekstu Norwida „Italiam, Italiam", natomiast sztandarowe „dzieło" Niemena „Człowiek jam niewdzięczny" z napuszonym, a niewiele wyrażającym tekstem i szeroko rozbudowanym, ale pozbawionym treści muzycznej improwizacyjnym (?) fragmentem instrumentalnym — osiąga rozmiary przekraczające granice wytrzymałości nawet bardzo życzliwie nastawionego słuchacza.

Janusz Mechanisz

Niełatwe było życie przedstawicieli „podkasanej muzy” w początkach lat 70. Funkcjonowały w owych czasach dwa „prężne” koncerny płytowe: „Polskie Nagrania” i „Pronit”, które wydawały różnego typu winylowe produkty dla melomanów według sobie tylko znanego klucza i planu. Jakość techniczna owych nagrań, jak też obwoluty, w które pakowano płyty, była koszmarna, a nakłady krążków – o ile trafiła się jakaś dźwiękowa perełka – z reguły były i tak mniejsze od popytu. Na tym zresztą polegał realny socjalizm: planowany niedobór i rozdział pewnych dóbr według „społecznych potrzeb”.

O ile pamięć mnie nie myli, to w chwili ukazania się „czerwonego albumu” istniały dwa tytuły prasowe, w których znaleźć można było publikacje poświęcone muzyce rozrywkowej. Dziennik „Sztandar Młodych” z cotygodniową rubryką redagowaną przez Romana Waschko i miesięcznik „Jazz”, z którego pochodzi recenzja (nie liczę jakiejś efemerycznej „Musicoramy”, której zaletą były fotografie, mogące przy odrobinie dobrej woli uchodzić za kolorowe). Specjalnością „Jazzu” było kilka kartek zadrukowanych informacjami o muzyce rockowej, big – bitowej, czy też o ambitniejszym popie. Postrachem polskich wykonawców, uwiecznianych wtedy na winylowych krążkach był w „Jazzie” Janusz Mechanisz. Do dziś nie wiem czy była to postać realna, czy raczej dźwięczna ksywka jakiegoś „pankopodobnego” krytyka (nie mylić z punkiem!). Facet miał rzadki dar do pisania króciutkich lecz wywołujących atak śmiechu recenzji – i to zazwyczaj trafnych. Miałem ongiś sporo roczników „Jazzu”, ale w ferworze życiowych wędrówek zaginęły gdzieś bezpowrotnie. Przypominam sobie jednak genialną charakterystykę pewnej płyty piosenkarki Sipińskiej, napisaną przez J. Mechanisza, o brzmieniu: „Wytwórnia Polskie Nagrania wydała zestaw kilkunastu efektownych zdjęć Urszuli Sipińskiej. Nie wiedzieć czemu dołączono do tych fotografii płytę gramofonową”.

Rzeczony J. Mechanisz, negatywnie oceniając „czerwony album”, popełnił jednak pewne nadużycie. Nie uważam tych płyt za wybitne, ale w ówczesnych polskich warunkach nagrania grupy Niemen Enigmatic charakteryzowały się poziomem kosmicznie nieosiągalnym dla reszty branży (poza płytami, „Skaldów” „Klanu” i „Dżambli”). Trudno mi zgodzić się z opinią, że omawiane nagrania są „kontynuacją pomysłów wykorzystanych już na poprzedniej płycie, jednak wykonanie jest tym razem znacznie mniej ciekawe”. Poprzednia płyta („Wiersze”) była arcydziełem spójnym, jednorodnym i starannie przemyślanym. Tu zaś mamy do czynienia z Niemenem na rozstaju artystycznych dróg. Wydaje mi się, że Czesław nie przypadkowo zdecydował się na wydanie dwóch płyt. „Człowiek jam niewdzięczny”, „Aerumnarum Plenus”, „Italiam, Italiam” oraz „Enigmatyczne impresje” to z jednej strony „puszczenie oka” do zwolenników jazzujących przypraw, a z drugiej wyraźny sygnał żegnania się z tradycyjnymi formami wypowiedzi. Druga z płyt ma z założenia zadowolić słuchaczy chciwych rockowych brzmień. Krążek zawiera typowy, rockowy mainstream, ani lepszy, ani gorszy od tego, co popularne w tej konwencji muzykowania – właściwie nie konweniuje z jej charakterem jedynie „Sprzedaj mnie wiatrowi”. Co ten krążek ma wspólnego z „Rapsodem”, skoro Mechanisz pisze o kontynuacji??? Doprawdy nie wiem!

Odczucia recenzenta typu: „dosyć prymitywnie grający zespół instrumentalny”, „Pompatycznej, jak zwykle nadmiernie egzaltowanej partii wokalnej” uznaję za przejaskrawione i złośliwe. Jacek Mikuła, Czesław Bartkowski, Zbigniew Namysłowski, Janusz Stefański, a nawet Tomasz Jaśkiewicz, brzmią na tych krążkach profesjonalnie i kompetentnie. Prymitywizm? Czyżby p. Mechanisz przez pomyłkę wrzucił na talerz gramofonu LP „Trubadurów”, czy innych „Czerwonych Gitar”???

Niemen wydał, w jakże burzliwym okresie swojej działalności, dwie płyty, których nie musi się wstydzić. Nie były arcydziełami i odkrywaniem nowych dźwiękowych światów, ale dla niezorientowanego, obecnego słuchacza, brzmią zachęcająco nawet po tak wielu latach.

dziekuje wam za zwrocenie mojej uwagi na ten dzial - jakos go omijalem - nie chcac sie niepotrzebnie denerwowac wynurzeniami pana czeslawa

a tu - mile zaskoczenie - nawet tak niecenzuralne jak ta czy panka - recenzje sie tu znalazly

hoho - bedzie duzo czytania i duzo smiechu - a niemalo juz bylo go dzisiaj - takze przy recenzji sipinskiej

z pompatyczna i egzaltowana partia sie zgodze - no przeciez tak bylo i tak jest - to jedna z cech stylu naszego bohatera

zespol chyba jednak nie gral calkiem prymitywnie - takie rockowe granko z chorkami

ale jezeli jm po mistrzu spodziewal sie dziela genialnego - to mogl byc zawiedziony i tak pisac

Czy kogoś jeszcze rusza temat "Czerwonego Albumu"?
Jestem mocno podbudowany wypowiedzą wireqa, bo myślę podobnie, chociaż w przeciwieństwie do niego, dostrzegam jednak wyraźną kontynuację LP "Bema pamięci...".
Nie tylko w składzie personalnym, czy kontynuacji zauroczenia się poezją, ale w warstwie czysto muzycznej.
Bo przecież tytułowy utwór, nie był na tej płycie jedyny, chociaż faktycznie ją zdominował.
Ale mówimy wszak o dziele wybitnym!
Pozostałe nagrania, nie odbiegają w sposób zasadniczy od tego, co Niemen zaprezentował na "Czerwonym Albumie".
Czy się z tym zgadzacie?

(*)

Problem z "czerwonym" albumem jest taki, że powstał jako kolejny po płycie "Enigmatic" będącej najlepszą płytą -a.
Dlatego siłą rzeczy był porównywany z "Enigmatic", któremu mimo swoich wszystkich zalet nie dorównywał.
Ja sam po pierwszym przesłuchaniu "czerwonego" (znając wcześniej "Enigmatic", który był łatwiej dostępny w czasach kiedy poznawałem -a, ponieważ wyszła reedycja w cyklu "Z Archiwum Polskiego Beatu") też miałem poczucie lekkiego rozczarowania. Później polubiłem tę płytę, bo jest to solidny rockowy album, ale na pewno nie o takiej sile oddziaływania jak "Enigmatic".

Ja polubiłem ją od razu.
I twierdzę, że jest najbardziej zapomnianą i bagatelizowaną (niesłusznie!!!) płytą Czesława Niemena.
I to nie kwestia gustu, ale dogłębnej analizy literacko-muzycznej.
Mogę podjąć każdą polemikę, byle na takim poziomie, jaki prezentuje w tej kwestii osoba.

(*)

_________________
już nie żal nic
choć żal tak wiele
CN w rocznicę swoich 57. urodzin

Ale przecież poziom wykonawczy tych zespół był w pełni wystarczający do uprawiania tego rodzaju muzyki. Czasem siła tkwi w prostocie

Niestety w przypadku wymienionych zespołów prostota została zamieniona w prostactwo.
No i one faktyczne wystarczało do uprawiania muzyki w stylu umpa, umpa, której wielbicielem był redaktorek.
Stąd taki, a nie inny rodzaj "recenzji".

(*)

_________________
już nie żal nic
choć żal tak wiele
CN w rocznicę swoich 57. urodzin

Niewiele brakowało a grałby z ... CG.

_________________
Бродяга NIEMEN incognito !?

Oj brakowało, brakowało.
To są takie bajeczki dla grzecznych i naiwnych dzieciaków, aby podkręcić atmosferę zainteresowania wokół siebie i podnieść swoją wartość w oczach innych.
Decyzja Niemena była jednoznaczna - osiadam na stałe w Warszawie (choćby w hotelu) i gram z zespołem warszawskim, bo to była jedyna możliwość bycia w centrum paszołbiznesu, zawsze pod ręką decydentów i trzymania ręki na pulsie.
Tu kumolowały się i zbiegały wszystkie ścieżki, umożliwiające choćby szybkie dojście do paszportów, PFJ, PR i TVP, PN i dziesiątek instytucji ułatwiających realizację ekspansji, jaką sobie Niemen zapewne wtedy założył.
Trójmiejski klimat był może i fajny od strony towarzyskiej, ale stąd w 1967 roku nie dało się zrobić zdecydowanego kroku naprzód.
A CG miech sobie dalej opowiadają dyrdymałki.

(*)

_________________
już nie żal nic
choć żal tak wiele
CN w rocznicę swoich 57. urodzin

Tyle, że to nie są wcale dyrdymałki. Możesz nie lubić CzG i masz do tego prawo, ale w mojej opinii był to zespół lepszy od NC (w tamtym czasie). Dopiero CzG miały normalny rockowy skał gitary + perkusja, bez pianin czy saksofonów, które były ciągle obecne u NC. Początkowo w Akwarelach też nie było trąbek i saksofonów a ich poźniejsza obecność to skutek zainteresowania się soulem.

I kto to mówi?
Bitels?
Toż cała finezja i wartość czysto muzyczna Beatlesów wynikała właśnie z owych cymelii aranżacyjnych i użycia tego wszystkiego o czym wspominasz + sekcji smyczkowej, rożka angielskiego, sitaru, i dziesiątek innych instrumentów, dzięki którym te perełki zawsze będzie słuchało się z wielka przyjemnością.
Prostota jest cnotą, ale to należy umieć robić.
Przypomnę choćby Russische Lieder.

(*)

_________________
już nie żal nic
choć żal tak wiele
CN w rocznicę swoich 57. urodzin

A ja się zgadzam z Bitelsem, że Czerwone Gitary były w swoim czasie lepsze od Niebiesko-Czarnych. Przede wszystkim był to zespół bardziej spójny stylistycznie, no i była jakaś siła w tych prostych, ale jakże melodyjnych piosenkach. Byli naszym odpowiednikiem Beatlesów, którzy też przecież na początku śpiewali prościutkie i banalne piosenki.

Kto jak kto, ale Krajewski i Klenczon z pewnością potrafili pisać przeboje i stworzyli ich więcej niż Niebiesko-Czarni.


Nie wiem, Bogdanie, na czym opierasz swoje przekonanie, bo listy, na które powołuje się w swojej książce Gaszyński, dobitnie świadczą o tym, że Niemen (a właściwie Czesław Wydrzycki) uczestniczył w naradach dotyczących powstania Czerwonych Gitar. Co więcej, Niemen chciał wstąpić do Czerwonych Gitar, a Kossela odwodził go od tego pomysłu, namawiając, by stworzył własny zespół.

_________________
"Wyśpiewałem duszę moją sercem szczerym..."

Mówi tu oczywiście tylko o CzG, o ówczesnym rynku polskim.
Wiadomo, że The Beatles lepsi od CzG ale w Polsce panowała inna sytuacja niż na Zachodzie.

Porównywania N-C z C-G i doszukiwanie się przewagi tych drugich nad pierwszymi?
Nie bardzo wiem o co chodzi, bo nie można porównywać zespołów w ich różnym etapie rozwoju. Faktycznie stylistyka N-C w okresie początkowym z kilkoma wokalistami i instrumentalistami traktowanymi jako zespół akompaniujący była nijaka, taka od sasa do lasa, z ich późniejszą diametralnie zmienioną postawą i znaczeniem, jako grupy poszukującej i otwartej na nowinki płynące ze świata, czego w C-G ja nie potrafię niestety dostrzec.
To jak porównywanie kogoś ciekawego świata, kosztującego różnych owoców, próbującego nowych smaków (nie zawsze przecież znanych i ostatecznie akceptowanych - mówię o potrawach), z kimś, kto znalazł swój wzór i pozostał do końca na tym samym etapie.
I C-G znalazły prosty patent - postawili na piosenki o świetnej, łatwo wpadającej melodii i przy tym trwali do końca.
Trafiły się przy tym perełki, ale wszystko to nie przekraczało raz przyjętej konwencji. Tam nie było juz poszukiwań brzmieniowych i stylistycznych w przeciwieństwie do N-C.
To dwa różne światy. Dwa odmienne sposoby muzycznego myślenia.
Mnie odpowiadał bardziej ten, za którym stali Korda, Podgajny, Popławski.

Po pierwsze listy Gaszyńskiego nie są dla mnie żadnym argumentem, a do tego są mało wiarygodne, bo zbyt często mijały się z prawdą. Ale gdybym nawet im zawierzył, to tylko przez fakt, że znam te relacje z zupełnie innych żródeł.
Ale to na marginesie.
Bardziej ważki argument wypływa właśnie z tego drobnego niuansu - w naradach z grupą X uczestniczył nie Niemen, ale Czesław Wydrzycki.
Na tym etapie jemu w zupełności wystarczało grać z Klenczonem i Kosselą, bo to byli fajni kumple, ale z czasem ten element stracił ważność i legitymację do odskoczenia na inny poziom, którego oni zapewnić Niemenowi już nie mogli, bo to było poza ich zasięgiem.
I to była zapewne kolejna (poza tymi jakie wskazałem na początku dyskusji) przeszkoda, aby już jako świadomy, poszukujący artysta, nie kryjący swych wysokich aspiracji, zdecydować się na pozostanie w trójmiejskim grajdołku.
To był prawdziwy gorset, z którego mógł się uwolnić jedynie poprzez odcięcie od pępowiny.
Ha! Narażam się Gdańszczanom, Gdynianom i Sopocianom. Ale czegóż nie robi się dla podgrzania atmosfery dyskusji?

(*)

_________________
już nie żal nic
choć żal tak wiele
CN w rocznicę swoich 57. urodzin