Niemen Aerolit

Nie było jeszcze na forum tematu, który szerzej traktowałby o muzyce teatralnej, filmowej i telewizyjnej. Myślę, że temat wart jest poruszenia, tym bardziej, że jest to obszar działalności Niemena stosunkowo mało znany szerszemu gronu fanów. Nie każdy zdaje sobie sprawę, że Niemen skomponował muzykę aż do 41 przedstawień teatralnych i do 18 filmów. Najwięcej na ten temat można dowiedzieć się z książek Dariusza Michalskiego, pełna lista wszystkich przedstawień i filmów jest w Dyskografii Tadeusza Sklińskiego. Najmniej natomiast można znaleźć w Internecie, są tylko śladowe informacje, takie jak ta.
Coś niecoś znalazłam na stronach Teatru Polskiego, poświęconych Czesławowi Niemenowi oraz Bernardowi Fordowi Hanaoce, który chyba wciąż jest bardziej znany jako kreator mody, aniżeli jako reżyser, choć ma na swoim koncie ok.30 przedstawień . Aż do 11 z nich muzykę skomponował Niemen (nie do sześciu, jak podaje Krzysztof Kucharski w artykule Niemen Teatralny z 20 lutego br.).
Są to w kolejności: „Mindowe”, „Zabobonnik”, ”Parady”, „Sen srebrny Salomei”, ”Cyd”, „Burza”, ”Miłosierdzie płatne z góry”, „Otwórz drzwi”, ”Mąż i żona”, „Fantazy” i „Wyzwolenie”.
„Mindowe”, wystawione w Gnieźnie 22.03.1975r., było pierwszym przedstawieniem, od którego zaczęła się współpraca Niemena z teatrem. Za tę muzykę dostał też nagrodę na Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w 1975r.

Tak o początkach tej współpracy mówi Hanaoka:
„Niemena poznałem jako słuchacz jego Rapsodu żałobnego, którego muzyka jest uniwersalna, głosem Czesława doskonale tłumaczy współczesnemu odbiorcy istotę wiersza Norwida. Pomyślałem sobie, że Słowackiego najlepiej może wytłumaczyć współczesnemu odbiorcy jedynie taka muzyka. Muzyka Niemena… i nikogo innego. Choćby dlatego, że wykorzystująca melodykę całego świata, jego muzyka jest w ten sposób doskonale uniwersalna.”

Ja oglądałam telewizyjną wersję„Mindowe”(1978), w której Niemen został obsadzony przez Hanaokę w roli Zwiastuna. Chętnie przypomniałabym sobie to przedstawienie, może jest gdzieś w telewizyjnych archiwach...
Muzykę z tego spektaklu znamy stosunkowo dobrze, bo niektóre tematy zostały wykorzystane na płycie „Katharsis”(tytułowy „Katharsis”, „Planeta Ziemia” i „Fatum”). Muzyka z tej płyty stała się później także ilustracją spektaklu „Galatea” Olsztyńskiej Pantomimy Głuchych w reżyserii Bohdana Głuszczaka. O współpracy Niemena z Głuszczakiem można przeczytać we fragmencie przygotowywanej do druku książki "Milczący komedianci" Tadeusza Prusińskiego.
Muzyka ze „Snu srebrnego Salomei” jest również szerzej znana dzięki płycie „Idee fixe”, muzyka z innych przedstawień jest już znana bardzo wąskiemu gronu fanów, bądź w ogóle nieznana.
Mam nadzieję, że kiedyś szerzej ją poznamy, przynajmniej tak obiecują Spadkobierczynie...

Tymczasem możecie pisać o swoich wrażeniach dotyczących muzyki teatralnej i filmowej, którą znacie. Może ktoś ma jakieś stare programy teatralne albo recenzje i mógłby je zamieścić? Wszelkie ciekawostki, czy też wywiady na ten temat będą mile widziane.

Na początek zamieszczę rozmowę Niemena z Dariuszem Michalskim na temat „Snu srebrnego Salomei” z 1977r.(przy okazji można porównać tę rozmowę z jej zapisem książkowym) ):
http://www.speedyshare.com/805611325.html

_________________
"Wyśpiewałem duszę moją sercem szczerym..."

Trafiłem w tym tekście na następujące zdanie:

"Wśród dwunastu płyt albumu "Dzieł zebranych" Niemena jedna - właśnie "Terra deflorata" - zawiera w całości muzykę z "Bankietu"."

Chyba lekkie przekłamanie

Powiedziałabym, że nawet spore. Dobrze, że ktoś w końcu zwrócił na to uwagę.

_________________
"Wyśpiewałem duszę moją sercem szczerym..."

Nie tylko w końcu - od razu też => Forum Gazety

Ktoś się spotkał z przemiłym autorem i teraz oczekuje na książkę o Pantomimie

_________________
Uprzejmie nie proszę, zażaleń nie wnoszę.

Rzeczywiście, byłeś pierwszy. Ale faktem jest, że na naszym forum nikt dotąd nie zwrócił uwagi na te przekłamania autora.
Rozumiem, że książka ukaże się już bez tych błędów.

_________________
"Wyśpiewałem duszę moją sercem szczerym..."

W archiwum znalazło się nawet odnośne sprostowanie Tadeusza Prusińskiego:

_________________
"Wyśpiewałem duszę moją sercem szczerym..."

Trochę czasu już minęło, a ja nie zawsze jestem z tym na bieżąco (mimo starań nie wszystko mogę ogarnąć), w związku z powyższym mam pytanie.
Czy przygotowana do druku przez Pracownię Wydawniczą ElSet, książka Tadeusza Prusińskiego "Milczący komedianci", jest już dostępna na rynku?
Nigdzie o tym nie mogę przeczytać. Wygląda na to, że jeszcze trochę musimy poczekać.
Będę wdzięczny za informację, jeśli będzie na tak.

(*)

_________________
już nie żal nic
choć żal tak wiele
CN w rocznicę swoich 57. urodzin

Jakiś czas temu prosiłam na wortalu teatralnym o jakieś materiały dotyczące "Elektry". No i pojawiło się ostatnio kilka recenzji na temat tego przedstawienia.
Wybrałam dwie, w których zwrócono uwagę na ważną rolę muzyki Niemena.
Przypomnę, że "Elektrę" reżyserował Piotr Chołodziński, a premiera miała miejsce w Teatrze Telewizji 22.05.1995r.

Kreacje duszy
Rzadko mamy okazję oglądać w Teatrze Telewizji tragedię antyczną. 7 kwietnia TV Polonia przypomni spektakl z 1994 roku, w reżyserii Piotra Chudzińskiego - "Elektrę" Eurypides.
«Arystoteles nazwał go najtragiczniejszym z tragików. Mówiło się także, że o ile Sofokles przedstawiał ludzi takimi, jakimi powinni być, to Eurypides - takimi, jakimi są. W swoich tragediach sięgał do najmroczniejszych zakamarków duszy ludzkiej, nie cofał się przed ukazaniem najciemniejszej strony osobowości człowieka. Tak też jest z "Elektra", tragedią, która wychodząc ze znanego mitu, opowiada o ludzkich namiętnościach, o nienawiści i cierpieniu, rysując przy tym bardzo wyraziste postaci. Wykorzystał to reżyser telewizyjnego przedstawienia i jego aktorzy. Krystyna Janda w roli tytułowej stworzyła tu naprawdę ciekawą, przejmującą kreację, koncentrując swą energię i ekspresję na wnętrzu tragicznej, złowrogiej i targanej namiętnością postaci. Rolą wielką, dowodzącą prawdziwej maestrii, jest Klitajmestra w wykonaniu Haliny Winiarskiej.
- Wszystko jest tutaj w głosie. I spojrzeniu. Wystarczy. Heroina bez śladu emfazy. Klitajmestra wielka... zwyczajnością. - pisano o niej po premierze. Także pozostali aktorzy zagrali postacie godne tej tragedii. Niezwykła jest w tym spektaklu scenografia Andrzeja Majewskiego, a całości dopełnia niepokojąca muzyka Czesława Niemena.»
"Kreacje duszy"
K.Z.
Antena nr 13
30-03-1998


Krystyna Janda w roli mitycznej Elektry
«W oczach znawców literatury starogreckiej "Elektra" Eurypidesa uchodzi za dramat, w którym niezwykle śmiało i swobodnie potraktowano tradycję mitu. Oto bowiem nieszczęsną, udręczoną tęsknotą za ojcem królewnę wydano za prostego, poczciwego wieśniaka. Dowiaduje się o tym Orestes, brat Elektry, i wspólnie z nią zaczyna knuć plan zemsty - podstępem zwabiają do wiejskiej chaty swoją matkę, aby pozbawić ją życia...
Reżyser Piotr Chołodziński podjął próbę psychologicznego odczytania Eurypidesowego arcydzieła. Potraktował "Elektrę" przede wszystkim jako tragedię uczuć. Mityczna opowieść o "córce, która tak kochała ojca, że musiała zabić matkę" stała się dlań pretekstem do ukazania ekstremalnych stanów emocjonalnych - wielkiej miłości i wielkiej nienawiści, ślepej żądzy zemsty i paraliżującego poczucia winy. Aby oddać tak gwałtowne uczucia, potrzeba było aktorki wybitnej, obdarzonej silną, nietuzinkową osobowością. Piotr Chołodziński wybrał Krystynę Jandę, która po raz kolejny potwierdziła swoją klasę. Do stworzenia nieco niesamowitego, posępnego nastroju spektaklu walnie przyczyniła się muzyka Czesława Niemena i efektowna scenografia Andrzeja Majewskiego.»
"Krystyna Janda w roli mitycznej Elektry"
Życie Warszawy nr 136
21-05-1995

_________________
"Wyśpiewałem duszę moją sercem szczerym..."

Ewo też zadałem pytanie na tamtejszej stronie (dotyczyło plakatów teatralnych), ale otrzymałem odpowiedź, że plakaty w większej rozdzielczości są nieosiągalne, albowiem chronią je prawa autorskie.
Ty zamieściłaś teksty, to ja podam linki, będzie bardziej pełna informacja.
"ELEKTRA"w Teatrze TV.

A swoją drogą nie potrafię zrozumieć polityki TVP - mają ten spektakl, a o ile wiem (może się mylę), nigdy nie zdecydowali się na jego powtórkę.
Widziałem go w dniu telewizyjnej premiery, a później przepadł jak kamień w wodę - chyba wbił się w dno i tkwi tam do dziś.
Może znajdzie się w końcu jakiś nurek i wyniesie ten głaz z tej topieli?

(*)

_________________
już nie żal nic
choć żal tak wiele
CN w rocznicę swoich 57. urodzin

W spektaklu "Donżon" lubelskiego Teatru Wizji i Ruchu wykorzystano niemenowską "Pieśń Wojów". Rzecz potwierdzona na 100% (właśnie przesłuchuję dokumentację spektaklu) - niestety o samym przedstawieniu, ani nawet przybliżonych latach jego wystawienia, powiedzieć nic nie mogę. Bo nie wiem

W artykule p.t. "Niezapomniana Tragedia"
Jędrzeja Lipskiego i Piotra Mielecha (Dziennik Zachodni, 07.07.2006) czytamy m.in.:

_________________
"Wyśpiewałem duszę moją sercem szczerym..."

O tym spektaklu i źródłach tej muzyki Niemena pisał w swej książce Roman Radoszewski w rozdziale "Kalendarium życia i twórczości Czesława Niemena".
Na stronie 399 przy dacie 1981:


(**)

_________________
już nie żal nic
choć żal tak wiele
CN w rocznicę swoich 57. urodzin

Roman pisze o listopadzie, ale przecież premiera była na początku lipca. W artykule, który zacytowałam, mowa jest o 5.07. (Tadeusz Skliński podaje 07.07). Było tylko 8 przedstawień, więc w listopadzie raczej już tego nie grali.

_________________
"Wyśpiewałem duszę moją sercem szczerym..."

Mniej mnie zajmuje teraz sam termin (chociaż należy dotrzeć do źródeł i sprawdzić kiedy odbyły się kolejne - popremierowe spektakle), a bardziej pytanie, czy kilkugodzinny spektakl był całkowicie zdominowany przez muzykę Niemena.
Jeżeli tak, czy te muzyczne motywy ilustracyjne (jakie, gdzie są dostępne, etc.?) były świadomym wyborem samego Niemena, czy dokonali tego, poza jego wiedzą, reżyserzy tego widowiska?
Jaka była rola Niemena przy pracy nad tym przedsięwzięciem?
Gdzieś czytałem, że nie wszystkim odpowiadał charakter muzyki, to mnie też mniej zajmuje, znając nawyki i przyzwyczajenia odbiorców tego typu inscenizacji.
Ważne dla naszych rozważań, są cytaty z Dziennika Zachodniego:

I w dalszej części wypowiedzi:

Ciekawi mnie czy Daniel Olbrychski - grający rolę Konrada z III części "Dziadów" - śpiewający "Małą Improwizację", konsultował się w tej sprawie z Niemenem?
Czy owe 3'45" muzyki Niemena i śpiewu Olbrychskiego, nadal są w rękach Jędrzeja Lipskiego?
Sądzić nalezy, że tak.
Warto byłoby to poznać, a może i pozostałe fragmenty zarejestrowane przez żonę Lipskiego?
Poruszmy swoją wyobraźnie, przenieśmy się w czasie do tych pełnych patosu momentów - jak mogły zabrzmieć owe mickiewiczowskie wersety z muzyką Niemena:

KONRAD
(śpiewa)

Pieśń ma była już w grobie, już chłodna, -
Krew poczuła - spod ziemi wygląda -
I jak upiór powstaje krwi głodna:
I krwi żąda, krwi żąda, krwi żąda.
Tak! zemsta, zemsta, zemsta na wroga,
Z Bogiem i choćby mimo Boga!

(Chór powtarza)

I Pieśń mówi: ja pójdę wieczorem,
Naprzód braci rodaków gryźć muszę,
Komu tylko zapuszczę kły w duszę,
Ten jak ja musi zostać upiorem.
Tak? zemsta, zemsta, etc, etc,

Potem pójdziem, krew wroga wypijem,
Ciało jego rozrąbiem toporem:
Ręce, nogi goździami przybijem,
By nie powstał i nie był upiorem.
Z duszą jego do piekła iść musim,
Wszyscy razem na duszy usiędziem,
Póki z niej nieśmiertelność wydusim,
Póki ona czuć będzie, gryźć będziem.
Tak! zemsta, zemsta,etc. etc.

(**)

_________________
już nie żal nic
choć żal tak wiele
CN w rocznicę swoich 57. urodzin

"TRAGEDIA ROMANTYCZNA". PO 25 LATACH"TRAGEDIA ROMANTYCZNA". PO 25 LATACH - na zdjęciach.
I cóż wiemy więcej?
Że Niemen nie tylko napisał, ale i wykonywał muzykę.
Całość, czy tylko jej część?
Co oznacza stwierdzenie - "Niemen wykonywał pewne partie muzyki"?
Na żywo brał w tym udział, czy muzyka był z taśmy?

"Spodek" - 1981:
"Tragedia Romantyczna"
NSZZ „Solidarność” Regionu Śląsko-Dąbrowskiego współpracowała z wieloma organizacjami, które powstały na fali przemian posierpniowych, m.in. z NZS-em, Regionalnym Komitetem Obrony Więzionych za Przekonania. Alternatywą dla oficjalnej propagandy był dynamicznie rozwijający się kolportaż prasy związkowej (szczególnie popularny wydawany w Hucie Katowice „Wolny Związkowiec”). Uroczyście obchodzono zakazane dotąd rocznice, wydarzeniem nie tylko kulturalnym była wystawiana w „Spodku” w lipcu 1981 r. „Tragedia Romantyczna”, widowisko oparte na cz. III „Dziadów” i „Kordianie”, które zostało zamówione przez katowicki MKZ.
Sierpień 1980


Kurier Plus

TVPHISTORIA:


Znamy głównych odtwórców ról - to wybitni polscy aktorzy, ale było szereg innych wykonawców, mniej znanych jak choćby Akademicki Zespół Tańca Politechniki Śląskiej "Dąbrowiacy".

W 1981 roku Zespół został zaangażowany przez reżyserów „Tragedii Romantycznej” wystawianej w hali „Spodka” 10-krotnie. Jednorazowo spektakl ten oglądało 10.000 widzów. Podziwiali grę aktorską, taniec, śpiew Zespołu „Dąbrowiacy”, który u boku znanych gwiazd naszego ekranu, takich jak: Kalina Jędrusik, Daniel Olbrychski, Krzysztof Chamiec, Stanisław Niwiński, Bogusz Bilewski i wielu innych, odtwarzał swe role w „Dziadach” Adama Mickiewicza i „Kordianie” Juliusza Słowackiego.

To potwierdzałoby wersję Niemena, a nie tę Jędrzeja Lipskiego z 2006 roku.

Kolejny uczestnik Misterium - Uniwersytecki Teatr Pantomimy VIDE z Uniwersytetu Śląskiego.

Kalina Jędrusik zagrała rolę Laury


TVP3 Regionalna Środa, 30.08.2006 06:


/*/

A przy okazji inne koncerty z udziałem Czesława Niemena w katowickim "Spodku":
Spodek" - 1975:
19 stycznia i 28 września
"Spodek" - 1977:
26.02 - Czesław Niemen i "Big Band PWSM" - Katowice. A także - 13.12 - Koncert specjalny: "Jazz Yatra'76", wystąpili: Czesław Niemen, Zbigniew Namysłowski.
"Spodek" - 1990:
Festiwal Artystów Chrześcijańskich (3 spektakle, 3 dni).
"Spodek" - 1991:
"Niemen i goście"
"Spodek" - 1995:
29.07 - "Dżem - List do R...".

(**)

_________________
już nie żal nic
choć żal tak wiele
CN w rocznicę swoich 57. urodzin