Dzień dobry , pan Paweł Brodowski wspomina czasy , w rozmowie z redaktorem Jackiem Kurkiem , data rozmowy możliwie pażdziernik 2021 rok . Rozmowa w Warszawie w redakcji pisma Jazz Forum , rozmowa w cyklu pod tytułem "Rozmowy o SBB "
Paweł Brodowski : Ja grałem w zespole Czesława Niemena , tym pierwszym składzie "Akwareli" , w roku sześćdziesiątym siódmym , w składzie , który nagrał płytę "Dziwny jest ten świat" , po mnie na gitarze basowej grał Tadeusz Gogosz , po Tadziu Gogoszu grał Janusz Zieliński , a po Januszu Zielińskim na basówce szył Józef Skrzek , czyli ja w pewnym sensie zapoczątkowałem tę linię
Paweł Brodowski : Z Czesławem miałem kontakt , dlatego , że będąc w Anglii , Czesław , kiedy ja byłem w Anglii , Czesław przyjeżdżał do Londynu , i tam prowadził rozmowę z menadżerami tej wytwórni , tam też nagrywał takie płyty demo
Paweł Brodowski : W siedemdziesiątym pierwszym roku
Paweł Brodowski : Pamiętam , to było gdzieś w połowie września , Czesiek do mnie zadzwonił i mówi : wpadnij do mnie na próbę , poznasz takich nowych muzyków . I przyszedłem do Hybryd , tam na pierwszym piętrze odbywał się taki jam , ja się temu przysłuchiwałem . Byłem chyba jedynym świadkiem z zewnątrz , tego , co tam się działo . Grał Czesław na kibordach , na gitarze basowej Józef Skrzek ,na perkusji Jurek Piotrowski i był jeszcze Tomek Jaśkiewicz . Czyli to była taka sytuacja na styku , coś się kończyło , coś się zaczynało . Strasznie wtedy byłem pod wielkim wrażeniem tego , co usłyszałem , przyznam się , że wtedy trochę słuchałem osłupiony , bo ja w ogóle nie rozumiałem , co oni grają . To był rodzaj takiego jamu , być może na jednej funkcji , free, po prostu grali , ale z jakimś takim wielkim zapałem , z jakąś ogromną dynamiką , to był ten pierwszy punkt , oni się dopiero jakoś cementowali. Nie było w tym momencie jeszcze Apostolisa , nie wiem dlaczego , jaka to była sytuacja . Tomek Jaśkiewicz kończył współpracę , on był schorowany , podobno chorował na grużlicę płuc. Taki zwidowany , też pewnie był wystraszony tym , co tam się działo i wychodząc , wychodził i tak , bo to on był moim przyjacielem , ale wychodził prawie się nie pożegnając z marszu powiedział : nie będę z nimi grać . Czyli nie widział dla siebie miejsca , no i to jest ten początek .Jeszcze nie wiedziałem , że jest to jakiś stały zespół , nie wiedziałem ,że oni się nazywają SBB , oni jeszcze nie mieli nazwy SBB , to był Silesian Blues Band , ale tworzył się ten zespół , i to , wokół powstania tego , samych początków krążą różne legendy , są sprzeczne informacje od ludzi , którzy się stykali , bo każdy miał inny punkt widzenia , każdemu może się wydawało , że to właśnie to był ten początek , bo to jest ciekawe , to był między innymi Andrzej Marzec , który rozpoczynał pracę w Pagarcie i on mówi , że usłyszał Józka na koncercie w Białymstoku , kiedy Józek grał z zespołem Brekaout . I znowu , Andrzej był pod ogromnym wrażeniem , mówi ; co tu tam się dzieje , ten gra tak jak Led Zeppelin , w ogóle nie pasuje do tego zespołu , ani muzycznie , ani osobowościowo , bo ci muzycy Brekaoutu , on wszedł wtedy na miejsce Michała Muzolfa , trochę starsi , otrzaskani już , i jeden taki bardzo zacięty , młodszy muzyk , ale z wielkimi ambicjami , kłócili się o mecze piłki nożnej , podobno , Józek był za kimś innym , tamci za kimś innym , w ogóle nie było żadnego porozumienia i Józef wtedy właśnie podszedł do tego Andrzeja Marca , wiedział , że on jest z Pagartu ; czy pan nam nie pomoże ? A co takiego ? No bo ja mam taki zespół , ćwiczymy w piwnicy , ale pan zobaczy , mam tu takie jakieś jeszcze słabe nagrania , ale może się coś da , jakąś sesję dla Trójki zorganizować . Wyruszamy , to jest nasz początek ,więc to jest opowieść Andrzeja Marca , że on był ,na samym początku, po czym opowiada swoją historię Walicki , który pisze o tym w książce , że on ich zobaczył grających w piwnicy na Żeromskiego u Józka Skrzeka . Ale skąd tam się Walicki wziął , w tej piwnicy . Prawdopodobnie zaprosił go Józek Skrzek , czyli Józef miał już jakiś swój masterplan , miał tych młodych muzyków , których chciał wychować , chciał stworzyć zespół , swoją muzykę , i szukał jakichś ścieżek żeby zaistnieć , ale wiedział , że ten Walicki redaktor się bardzo liczy , od niego dużo zależy , więc zaprosił Walickiego do siebie . No i znowu Walicki był , tak jak ja , na początku oszołomiony , ale mówi : nie wiem co tu się dzieje , co to za muzyka , fantastyczna muzyka , ale trudno ją nazwać , bo to jeszcze nie wiadomo , czy to , czy to jest rock and roll , czy to jest blues , może tam trochę jazzu , może free , ale grają fenomenalnie , skąd oni się wzięli , gdzie oni się tego wszystkiego nauczyli . I trzecia wersja , którą ja znam to Helmut Nadolski , z którym, opowiada , on był w różnych wywiadach i parokrotnie mówił ,że to on zaproponował Cześkowi , żeby wziął , tych maluchów , mówi , maluchy , tak ich nazywał Helmut Nadolski , kontrabasista awangardowy był wielkiej postury i taki trochę grożnie wyglądający i widział w nich , że , jakiś takich , szalonych muzyków , z którymi można dużo zrobić , o których na pewno za jakiś czas będzie głośno , że to niby on zaproponował . Ale chyba Helmut dowiedział się trochę póżniej . W każdym razie oni stworzyli już wcześniej , Helmut , Andrzej Przybielski i tam dochodził do nich Apostolis Antymos , kiedy Tomek Jaśkiewicz już tracił formę , był coraz bardziej chory , oni już grali z Czesławem , zanim ta grupa powstała . Tak już , wiesz , Jaśkiewicz grał na gitarze smyczkiem , już jakieś eksperymenty robili . Helmut tymi czynelami tam wzbudzał postrach na widowni . Tam na tym kontrabasie grał , to aż iskry leciały . I Przybielski, który wyglądał takiego na człowieka odlecianego , myślami zupełnie nieobecnego , ale fantastyczne frazy grał . Czyli był taki free, już to się w muzyce Czesława zaczęło dziać . I teraz , to jest rok siedemdziesiąty pierwszy i nagle oni stworzyli ten zespół razem , właśnie , że Czesio przejął cały zespół , hurtem wziął ich wszystkich , miał gotowy zespół , nie musiał niczego tego i zaczęła się wielka muzyka , ale zaczęły się też różne problemy napięcia , bo oni byli razem , to jest monopol , po drugiej stronie był Czesław , ale w środku był jeszcze Helmut. Helmut jako przyjaciel Czesława , jeszcze z tych wczesnych sopockich lat , jak to się ,mówisz , oni ćwiczyli kulturystykę , szpanowali na plaży , napinali bicepsy , podnosili ciężary , no taki właśnie najbliższy kumpel Czesława , przyjaciel to był Helmut Nadolski , któremu Czesio kiedyś obiecał , że kiedyś będziesz grać w moim zespole i tak się stało . I ten Helmut z jednej strony i Czesław z drugiej strony SBB. Nie , to nie był jakiś monolit , to były dwie takie frakcje , oni się chcieli dyskutować o muzyce z Czesławem , ale na przeszkodzie stał Helmut . On wymuszał pewne , on był grożny , mówił do nich na , on opowiadał , że jak były próby to ćwiczyli właśnie tę muzykę taką awangardową , odlotową , ale tak naprawdę oni chcieli grać co innego . Była przerwa , to oni szybciutko do jakiejś innej sali i tam te swoje rzesze grali , non stop , Helmut słyszał , że tam dobiegają odgłosy rock and rolla , w tej salce na dole , otwiera drzwi i mówi : żeby nie było mi żadnych rock and rolli . I oni , oni byli przerażeni , przestawali grać na chwilę , no potem jakoś łączyło się i była jakaś komitywa . I w tym składzie nagrali w siedemdziesiątym drugim roku pierwszą płytę dla CBSu . Tylko trzeba powiedzieć , że na ten kontrakt , bo ktoś mi to niedawno uprzytomnił , to pracowali muzycy z wcześniejszego składu . To nie był kontrakt dla tej grupy , że ktoś usłyszał taką awangardową i oni , muzykę , i oni dostali , to nie było tak . To firmował Czesiek , który swoimi tymi etapami typu Niemen Enigmatic , Czerwony Album , też wcześniejsze , pobytem swoim we Włoszech , dwuletnim , on na to wszystko pracował , tamten etap się wykruszył , rozpadł , zakończył , a oni weszli , jak gdyby , do tej rzeki już w nowym składzie . Już nową łodzią odpłynęli . To taka była sytuacja i Czesio nagrał tą płytę dla CBSu . CBS prawdopodobnie chciał inną muzykę nagrywać . Taką , jak Czesio miał na Enigmatic , tamtą , taką , która by szeroko poszła do ludzi . A zmienił się front , zmieniły się czasy , zmieniły się jakieś inspiracje , inne się zespoły na świecie pojawiły , free zaczęło panować , więc Czesiek zawsze chciał być , przyzwyczaił się do tego , że jest królem muzyki i chciał być zawsze do przodu . Nie chciał grać ciągle te same piosenki , chciał się rozwijać jako muzyk , nie tylko jako wokalista , jako muzyk , instrumentalista i dobierać sobie najlepszych możliwie muzyków , i tymi najlepszymi możliwymi muzykami właśnie okazali się ci chłopcy , ja ich tak nazywam teraz , bardzo młodzi chłopcy z SBB . Nagrali płytę "Strange is this World" i na tej płycie ja też mam swój taki autorski wkład , przetłumaczyłem wiersz na angielski , byłem w Anglii , skończyłem wyższe studium języków obcych , czyli byłem tym , i byłem przyjacielem , przyjażniłem się z Czesławem , więc byłem idealnym człowiekiem wtedy do pełnienia tej funkcji i właściwie , ten tekst , "Piosenka dla zmarłej" jest , ale także , tam druga , którą napisałem wspólnie z Markiem Rymaszewskim i z Czesławem w Londynie i jak ona się nazywa , w tej chwili już nie pamiętam , nie chciałbym , " Why Did You Stop Loving Me" , nawet tytułu nie pamiętam , ale to było bardzo dawno . Te dwie rzeczy , "Strange is this world" , czy tekst , tego ja nie tłumaczyłem , niektórzy którzy myśleli , że to ja , to Czesław niby , niby sam to przetłumaczył i to była wspaniała płyta , uwielbiałem tą płytę . I to był siedemdziesiąty drugi i potem oni nagrali w międzyczasie płytę wspaniałą "Marionetki" , to były dwie płyty wydane przez Polskie Nagrania , genialne tam były rzeczy , z , właśnie i z Helmutem , z Andrzejem Przybielskim , i te teksty też tłumaczyłem na angielski , nie wszystkie zostały potem gdzieś opublikowane i nastał rok siedemdziesiąty trzeci . Tymczasem od siedemdziesiątego drugiego roku ja jestem redaktorem "Jazz Forum " , no tak traciłem , przestałem grać , co tutaj robić dalej ,zostanę z muzyką , tu jestem potrzebny , coś potrafię , przydam się , zobaczymy jak to będzie , jeśli jeszcze pociągnę pół roku , to będę tu pięćdziesiąt lat , jest takie , mniej więcej , moja historia redaktorska jest tak długa , jak historia SBB , jesteśmy mniej więcej rówieśnikami , oni trochę młodsi , ale te pół wieku to spędziliśmy , minęło nam razem , nie zawsze byłem , ale gdzieś myślami , SBB , oni są , byli i pewnie jeszcze będą , długo , no to jest taki zespół wieczny , może forever , return to forever ,SBB forever , i jest rok siedemdziesiąty trzeci , ja przetłumaczyłem Cześkowi na angielski wszystkie teksty do tego albumu , tłumaczyłem , kilka tam rzeczy napisałem od początku , że nie było tłumaczenia , oryginalne teksty , po angielsku , i uczyłem Cześka angielskiego , czyli przychodziłem do niego do domu , czytałem głośno te teksty , on linijka po linijce po mnie powtarzał , jak coś wydawało mi się , że coś jest nie tak , to zatrzymywaliśmy się i prosiłem Czesława , żeby powtórzył wyrażnie jakiś wyraz , bądż frazę , żeby w miarę dobrze po angielsku . I tak to nie było dobrze , bo pewne rzeczy nie dało się przeskoczyć , bo Czesio musiałby tam siedzieć w tej Anglii dłużej , wiele lat , a nie tak pobieżnie , to znaczy angielski , ja byłem jego tłumaczem , doradcą i tak się złożyło ,że Andrzej Marzec , czyli wysłannik Pagartu , menadżer z Pagartu nie mógł pojechać na tą sesję do Monachium , mówi , wiesz co , dzwoni do mnie , wiesz co , Paweł , może ty byś pojechał razem z nimi na moje miejsce . Ja mówię , chętnie pojadę , ale ja mam blokadę paszportu , mnie nie wypuszczają , ja byłem w Anglii trochę za długo i potem jak wróciłem to za każdym razem odmawiano mi ze względów społecznych , a Andrzej siedział w tym Pagarcie , tam jest jednostka paszportowa , mówi ; nic się nie martw , ja ci to załatwię . Załatwił mi paszport , i dzięki temu przez następne dwadzieścia lat wyjeżdżałem na cały świat , ale zawsze przez Pagart , już nigdy nie występowałem o paszport prywatny , bo miałem odmowę , widocznie te komórki paszportowe w Pagarcie i na Malczewskiego w Warszawie , nie było koordynacji żadnej , to i poszło , i w tym sensie to był dla mnie strasznie ważny wyjazd . I pojechałem razem z nimi do Monachium , pojechaliśmy dwoma samochodami , to co ciekawe . Czesiek jechał Fordem Mustangiem , który kupił od Skolimowskiego , na tamte czasy bardzo nowoczesny samochód . W tym samochodzie były cztery miejsca , czyli Czesiek , Józek obok niego z prawej strony , z prawej za Józkiem Jurek Piotrowski , i ja z tyłu za Cześkiem . A obok nas , czy za nami jechał bus Ford , którym kierował technik Kuba Kiszkiel ,on miał takiego , i ten ,i obok niego w tej szoferce siedział Antymos Apostolis . I taka ekipa pojechała , ten bus był wypełniony po sufit różnymi sprzętami , kibordami , perkusją , i tak obładowany , i tam zajechaliśmy do Monachium , długa droga , zamieszkaliśmy w hotelu Arabella , nowoczesnym . W tym hotelu Arabella w piwnicy , czyli jak gdyby pod ziemią były duże studia nagraniowe , tam właśnie mieszkaliśmy na górze , a nagranie było na dole w tej piwnicy . Przy konsolecie siedział Mack Reinhold , wówczas już bardzo zasłużony inżynier dżwięku , już nie pamiętam , była długa lista zespołów , które on nagrywał , słynnych , ale między innymi Rolling Stonesi tam u niego nagrywali . I był Rudiger Waldman , taki szef CBSu , który przyjechał z Frankfurtu ze swoją narzeczoną , która miała na imię Martyna , i to była ta cała ekipa . Jak oni nagrywali to ja siedziałem w studiu i przysłuchiwałem się i owocem tego nagrania jest płyta Oda , Ode to Venus . Okładkę zrobił Rosław Szajbo , ówczesny dyrektor artystyczny w Londynie , tego CBSu . Tu jest taka rozkładówka , gdzieś pojechaliśmy za miasto nad taką rzeczkę , jak robiono było to zdjęcie to ja stałem po tej stronie rzeczki , gdzie ten fotograf , patrzyłem na nich , oni na mnie . Wydrukowany tekst Ode to Venus na rozkładówce , i tu jest jeszcze taki tekst promocyjny po angielsku , który już nie jest podpisany , ale to ja napisałem . Także , no i , muzyka częściowo powstawała wcześniej , częściowo w studiu , bardzo duży wkład miał Józek Skrzek , do tych nagrań . Wiem ,że było takie parcie , że Józek musi tutaj zaistnieć jako solista i dostał jeden utwór , to chyba "Fly Owers Fields of Yellow Sunflowers" chyba to było , to ja ten tekst przetłumaczyłem na angielski , może częściowo napisałem ,być może tekst napisał Czesiek sam , ale muzyka Józka Skrzeka i Józek tam śpiewa. I na końcu nagrali "Rock for Mack" , zatytułowali ten utwór instrumentalny imieniem tego inżyniera . Wiem , że trzymali się tego "Rocka ", tego Macka bardzo blisko , on zaprosił nas , zresztą , do siebie , do domu , co też było takim zaszczytem , pamiętam dokładnie wnętrze tego przestrzennego mieszkania , no i mieli nadzieję , że w przyszłości będą współpracować , prawdopodobnie coś razem w przeszłości robili . I był taki , w czasie tego wyjazdu , taki dzień przerwy . Macie wolne , możecie robić sobie co chcecie , a ja w tym czasie nagram swoją , inną płytę na prośbę wytwórni CBS. I w ten sposób tam właśnie podczas naszego pobytu w Monachium powstała płyta perełka "Russische Lieder" . To jakby w czasie nagrania , zdaje się , że tam tylko na chwilę zajrzałem , ale Czesław siedział , miał tam swoje jakieś instrumenty strunowe , gitarę , ale nie chcieliśmy przeszkadzać , ulotniliśmy się , ja z tą Martyną , w której się tak po cichu podkochiwałem poszedłem na taki spacer na cały dzień do miasteczka olimpijskiego , co muzycy z SBB robili , tego nie wiem
Redaktor : Ja tu pozwolę sobie zapytać pana o taką rzecz , bo ta płyta jest rzeczywiście wyjątkowa , zresztą Czesław Niemen bardzo identyfikował się z korzeniami muzycznymi , własnymi , czyli z miejsca , z którego pochodził , z tego pogranicza kulturowego , gdzie wschód , zachód się pojawiały , miał ogromny zawsze szacunek dla tych korzeni , ale pamiętam jedną z wypowiedzi Lakisa , czyli Apostolisa , który mówił , że dla niego osobiście to było trochę niezrozumiałe , ze w tamtym czasie on nagrywa , jak on powiedział , ruskie pieśni , i mówił o tym z pewnym dystansem . Jak pan z kolei postrzega na tamten czas , no kiedy żyliśmy w czasach pewnego przymusu związanego z miłością do wschodu , odważny jednak gest Czesława Niemena , który mówi , ja stąd jestem , mnie się to podoba i te pieśni nagrał . Zresztą w Niemczech , ale jednak nagrał i płyta jest
Paweł Brodowski : No to jest jedna z najważniejszych płyt Czesława . To jest płyta taka , można powiedzieć , najprawdziwsza , bo on z tego wyrósł , pięknie te pieśni śpiewał , tu jest między innymi taka pieśń , którą on śpiewał na akademii w tym Liceum w Grodnie , sam stworzył chór , tym chórem kierował , i rozpisał na głosy ten chór , całą tą , wszystkie głosy to on tworzył i uczył tych młodych ludzi , kto co ma śpiewać i na tej akademii rodzice płakali .Ja chciałbym być na takiej akademii , chciałbym , jeśli miałbym cofnąć się w czasie , to chciałbym między innymi tam zajrzeć , do Grodna , do Wasyliszek , posłuchać , jak oni śpiewali te pieśni wtedy ,to jest coś pięknego . Natomiast z drugiej strony , biorąc pod uwagę strategię wchodzenia na rynek niemiecki z płytą rockową , awangardową ,i jednocześnie z tą płytą , to tu można mieć wątpliwość , bo trzeba przedstawić tego artystę , takim jakim on jest , z jakąś nadzieją na przyszłość , bo to każdy utwór , i nagle on nagrywa zupełnie coś innego , trzeba jak gdyby lansować dwóch różnych artystów . To tu jest zgrzyt , trzeba , on dobrze , że nagrał , bo mógłby tego nie nagrać , ale od strony strategii artystycznej coś nie tak było , to było posunięcie karkołomne . I teraz , jak jechaliśmy w drodze powrotnej , to zatrzymaliśmy się we Frankfurcie , złożyliśmy wizytę w siedzibie CBSu i tam rzecznikiem prasowym był Werner Wunderlich , przyjaciel nasz , polskiego jazzu ,były jeniec wojenny , on tu mieszkał w Warszawie , on był na festiwalu w Sopocie w pięćdziesiątym siódmym roku , on tą całą paczkę zorganizował , Werner Wunderlich , on nas przyjął , strasznie serdeczny człowiek i , a na ścianach korytarza Ivan Rebroff , złota płyta , Ivan Rebroff , Ivan Rebroff , i oni mieli nadzieję , że na następnej ścianie pojawią się za chwilę fotografie Czesława Niemena z jego płytami rosyjskimi , ale on nie miał zamiaru , on chciał po prostu tylko udokumentować swoją przeszłość . I ta płyta , bo tu zmierzam do tego , to był piękny wyjazd i wyjazd dla mnie straszny jednocześnie
Redaktor : A straszność polega
Paweł Brodowski : Straszny . A straszność polega między innymi na tej płycie rosyjskiej , na tej płycie , która się Józkowi , Apostolisowi i Jurkowi nie podobała . Oni tego nie rozumieli wtedy ,i mówi , tak jak w skrócie , on śpiewał ruskie piosenki a oni przecież , no jak ,w ogóle , do czego , oni tego nie rozumieli , to im zupełnie nie pasowało . I teraz powrót stamtąd , tam jeszcze odwiedzał nas Peter Puławski , Piotrek Puławski , dawny człowiek , członek zespołu Polanie między innymi , i on tam nas , on mieszkał w Monachium wtedy , oprowadzał nas , zaprowadził nas na tak zwany szrot . Szrot to jest takie cmentarzysko , skupisko jakiś starych samochodów , części . Co się dzieje ; ten Kuba Kiszkiel jedzie na taką długą wycieczkę za granicą z zespołem o światowym potencjale Fordem Mustangiem , ale na łyse opony , nie stać go na kupienie normalnych opon , to jest karkołomna sytuacja ,opony Kiszkielowi Kubie pękały co sto pięćdziesiąt metrów , kilometrów, zatrzymywaliśmy się przy drodze , on , ja pamiętam taką sytuację , że zatrzymujemy się , na szosie ,pękła mu tylna opona , to on wobec tego , a tu jest głęboki rów , kładzie się pod tym busem i tym lewarkiem tam kręci , wóz się podnosi , podnosi , nagle idzie , truchlejemy , bo ten bus się zaczyna tu przewracać , i tak nisko , że mu tutaj prawie szyję nie przygniotło , by umarł na naszych oczach , zginął , ale zatrzymał się ten , tak , więc , potem znowu jakoś tam wydżwignął , ten wóz i jechaliśmy dalej . I to naprawdę te opony tam , dokupił , w tym szrocie jakimś tam nowe , ale też częściowo łyse , bo one pękały w drugą stronę też . I Mustang Czesława , ciągle przegrzewała się gaśnica , i co dwieście kilometrów nagle zaczęły unosić się kłęby dymu , musieliśmy się zatrzymywać , podnosił tutaj ten , przód , maskę samochodu . To wszystko musi ostygnąć , jak ostygnie , to Czesio dolewał wody i jechaliśmy dalej . Ale to nie wszystko , bo teraz jedziemy , wracamy do Polski najpierw kierujemy się do Berlina , przez Frankfurt do Berlina , ale ja , my już wiemy , że oni odchodzą od Czesława . Ja byłem po prostu przerażony , osłupiały . Jak można nagrać płytę dla światowej wytwórni CBS i na , dzień po nagraniu oświadczyć , że my odchodzimy . To tak jakby , no , po co my tam w ogóle jedziemy . Tej płyty się nie da sprzedać , bo żeby płytę wypromować muszą być koncerty . A Czesław już nie ma zespołu . A Czesław nie ma zespołu , ale oni , no tak się w siebie byli tak zapatrzeni , że widzieli tylko ten , swoją tą , swój cel , że oni chcą grać , ale my chcemy grać swoją muzykę , bo tu czujemy się skrępowani , Czesław to jest wspaniały muzyk , ale to jest coś innego , my tu pomogliśmy Czesławowi w jakimś sensie , ale my już będziemy robić swoje , już widzieli przed sobą karierę na zachodzie , tam częściowo karierę zrobili , ale płyty dla CBSu już nie nagrali , więc tam było , no straszna atmosfera w tym małym samochodzie , jak jechaliśmy , starałem się rozładować to opowiadając , żeby Czesiek nie zasnął przy kierownicy , bo to długa podróż , byłem na Konfrontacjach , czyli na przeglądach filmów zachodnich , i opowiadałem filmy po kolei , tak żeby , po prostu , żeby jakąś rozmowę , nawet żadna rozmowa się nie kleiła . Jechaliśmy , jechaliśmy , przyjechaliśmy do , w Berlinie Wschodnim , w takiej restauracji , hotelu , nikt nas , no , tłum ludzi , nikt nie chce do naszego stolika podejść , po godzinie tam jakaś interwencja , a mówią , nikt tu nie podejdzie , dopóki ten pan nie zdejmie kapelusza , bo to Czesiek siedział w kapeluszu . A Czesiu uparty , też nie zdejmuje w dalszym ciągu . I nie podchodzą . No to mija tam kolejne pół godziny , my jesteśmy umęczeni , i Czesio zdjął ten kapelusz . Ale oni nie podchodzą , czekamy , czekamy , dlaczego nie podchodzą , dlaczego nas nie obsługują ; bo panów jest pięciu , a stolik jest na czterech . No i tak nas w NRD przyjęli , ja pamiętam tę podróż powrotną jako taki po prostu koszmar , coś strasznego , no ale płyta została wydana , pięknie ,ale ta przygoda się skończyła , Czesiek był niepocieszony , bo strasznie chciał , chciał stworzyć nowy zespół , a oni tak poszli swoją drogą , Czesio wiedział ,że drugiego takiego zespołu już nie będzie miał , no i , a potem miał jeszcze jedną szansę , dla CBS nagrał w Nowym Yorku już z muzykami amerykańskimi ,to jest inna historia ,"Mourners Rhapsody", a zaczęła się historia SBB
Redaktor : Z którym zresztą zespołem pan pozostał
Paweł Brodowski : No , w pewnym sensie pozostałem , bo jak powstał zespół SBB , tu już jest rola Franciszka Walickiego , i on , Franek Walicki miał , to był taki dobry publicysta , mówi , wstań , idziemy , już bluesa nie gracie , no , trzeba jakoś inaczej . S B B , mnie mówił to samo , S B B ,potem jeszcze do tego dorzucił slogan , taki , który ; szukaj , burz i buduj . No bo oni szukali , zburzyli zespół Czesławowi , i w ogóle generalnie burzyli schematy muzyczne , żeby tworzyć coś nowego ,więc bardzo chwytliwy slogan i tam któregoś dnia przychodzi do mnie do domu , co miałem też jako zaszczyt , prywatnie do mnie , do domu , przychodzi Franek Walicki z teczką , z tej teczki wyjmuje teksty piosenek , mówi , tutaj , panie Pawle , panie redaktorze , bardzo pana prosimy żeby pan przetłumaczył te teksty na angielski . Zabrałem się za tłumaczenia , ale tak to się zaczęło i właśnie od Franciszka Walickiego , on , taki tekst , chyba "Odlot" się nazywa , to chyba to jest to " Going Away " , potem jakieś inne teksty , "Welcome " , to po , to jest na takiej płycie , która pochodzi od tytułu piosenki , którą tłumaczyłem . Już nie pamiętam , czy ja to tłumaczyłem , niektóre pisałem od początku
Redaktor : Ale wymyślił pan ten tytuł , prawda
Paweł Brodowski : "Welcome" to jest od piosenki . Jest taka płyta też "Nowy horyzont" , tam nie żadnych moich tekstów , ale ja pamiętam ,że tytuł to ja wymyśliłem , " New horizon" i Józkowi się to bardzo podobało . Oni idą na ten "Nowy horyzont"
Redaktor : No widzi pan , panie redaktorze , niewielki wkład , wydawałoby się , a płyta bardzo ważna , tytuł bardzo utrwalony w świadomości polskich artystów i jeszcze jest , bodaj też płyta "Follow my dream"
Paweł Brodowski : I "Follow my dream " , no to też jest mój pomysł , zostało z zespołem , oni to chyba do dzisiaj grają , tak . No i te , a potem już Walicki zniknął z horyzontu , już przestał się , bo on zaczął się zajmować chyba dyskoteką . Już Józek też miał przetarte ścieżki , on wszystko wziął na siebie , pamiętam , że oni jeżdzili jakimiś mercedesami , przez Polskę , brrrrr , SBB jedzie , że szło to bardzo szybko i do przodu , wielkie powodzenie , grali w wielu różnych krajach , to były trasy gdzieś , wielka popularność , mieli na Węgrzech , i w krajach zachodnich , naprawdę w tamtych czasach zrobili furorę . Na jednym z koncertów byłem , w Sali Kongresowej , to pamiętam też , że zanim oni wyszli to przez pół godziny po prostu warczały te głośniki , bu bu bu bu bu bu , także serca biły przyspieszone i tam wszyscy podnieceni , no , nadkomplet w ogóle , zanim oni wyszli , to już wszyscy byli przejęci na tym , że za chwilę rzecz się zdarzy jakaś nieprawdopodobna , oni byli takimi herosami współczesnej muzyki , no , Skrzek , nieprawdopodobna osobowość . Taki wirtuoz , człowiek , który na wszystkim gra , wszystko potrafi i z jakąś wielką wyobrażnią , no i ma tych wspaniałych muzyków , za sobą , i , ale na początku jakie miałem skojarzenia a ich muzyką , skąd oni wyszli , jak byli ten , jak grali jeszcze jako Silesian Blues Band . Rok siedemdziesiąty , oni byli tak wtedy na krawędzi tego , co się dzieje . Wyczuwali wszystko , do Polski przychodziło , to jeszcze nie tak oczywiste , z pewnym opóżnieniem , ale , na pewno Led Zeppelin , jeden z pierwszych silnych wzorów . Jak słyszałem Jurka Piotrowskiego , to kojarzył mi się John Bonham , z Led Zeppelin , to jest ten sposób grania . Józek Skrzek z kolei , pierwszy taki w Polsce , wirtuoz gitary basowej . Nikt przed nim nie grał tak jak Józek .Ja byłem osłupiały , ja nie wierzyłem w ogóle , że można tak grać , że z taką jakąś siłą , energią , werwą , szybkością , z takim , jakąś intensywnością , nieokełznaną wyobrażnią na gitarze basowej . Wydawało mi się , że gitara basowa to trochę ma inne przeznaczenie , on uwolnił ten instrument , i on grał , jego prawdą mógł być , o tym nie rozmawiałem z Józkiem , John Entwistle z zespołu The Who , taki pierwszy wirtuoz gitary basowej , więc , w latach , no i Johny Winter , do dzisiaj jak słyszę , dzisiaj słuchałem grającego , śpiewającego Józka Skrzeka to ja słyszę głos Johna Wintera , jestem na sto procent przekonany , że Johny Winter to był jeden z jego takich najsilniejszych wpływów , które tak głęboko zapadły w nim , że to słychać do dzisiaj . I Apostolis z kolei , to była grupa taka Ten Years After , Alvin Lee , szybkość , energia i takie długie sola jakieś , uwolnione takie , grali "Im goving home" na przykład , w filmie , nie wiem , czy oni to widzieli wtedy , może tylko słyszeli na płycie , ale
Redaktor : Ja się bardzo cieszę , przepraszam , że wchodzę w słowo , o tym , co pan powiedział , ponieważ kilka miesięcy temu pisząc artykuł do "Twojego bluesa" o bluesowych korzeniach zespołu SBB , przedstawiłem utwór , który wtedy grali , to było , to była pierwsza wersja "Mementa z banalnym tryptykiem " nagrana w piwnicy u Józka , i dokładnie tych porównań użyłem . Led Zeppelin , Ten Years After , po prostu ten utwór , z którego zostały potem tylko słowa , bo muzyka na płycie nagranej dziesięć lat póżniej jest inna , rzeczywiście kompletnie potwierdza pana wrażenia i pana spostrzeżenia . Oni byli nasyceni tym , z Irkiem Dudkiem też o tym rozmawiałem , podkreślił to samo , i też powiedział rzecz niezwykłą , bo na początku w składzie , studiował , robił inne rzeczy , natomiast po te osiem godzin potrafili grać bez przerwy ,on mówił , to było coś niebywałego , z jakim natchnieniem i energią . I tutaj dochodzimy do takiej sytuacji , w której chciałbym , nie przerywając oczywiście wspaniałej narracji zapytać , jakbyśmy tak w tą stronę w którymś momencie zmierzali , bo właściwie wyłania się już z pana opowieści ta historia , ale zaciekawia mnie mocno rzecz , taka , jak pan postrzega miejsce zespołu SBB w polskiej kulturze muzycznej dwudziestego zwłaszcza wieku,i oczywiście dwudziestego pierwszego wieku . pan jakby z całego serca , chociażby tutaj , w tej redakcji ,w redakcji "Jazz Forum " bo oczywiście jest to muzyka pogranicza , bo ona ma , jak pan powiedział , wiele odniesień , natomiast mnie fascynuje to , że Niemen , najwybitniejszy z najwybitniejszych spotkał tych trzech panów , najwybitniejszych z najwybitniejszych , to się zdarzyło naprawdę , my owoce tej współpracy mamy , a pan jeszcze w tych owocach ma swój udział , dla mnie to rzeczywiście są płyty zupełnie niesamowite , chociażby te dwie części "Marionetek" , teraz na to pan patrzy z perspektywy czasu , także jako współtwórca tego , tej twórczości , mamy oczywiście cały ten horyzont polskiego rocka lat siedemdziesiątych za sobą dawno . Miejsce SBB , jakby pan je nazwał , czym staje się dla naszej kultury muzycznej no właśnie spotkanie tych panów ,oczywiście ja myślę zarówno o czasach z Niemenem , bo ja tego nie byłbym w stanie oddzielić . Wielokrotnie na konferencjach Niemenowskich , czy w rozmowie z Leszkiem Winderem , kiedy miałem przyjemność współpracować z jego , z nim kiedy pisał swoje wspomnienia , pojawia się to , ile jest w Niemenie SBB , ile w SBB Niemena . Nie musimy tego rozstrzygać , bo to oczywiście jest kwestia otwarta dla każdego . Ale miejsce tego zespołu , pana perspektywa jest dla mnie nadzwyczaj interesująca , powiadam , to się już wyłania , ale gdyby pan w paru zdaniach mógł spróbować to zdefiniować , jeżeli jest to możliwe
Paweł Brodowski : Zajęli miejsce szczególne , ale najważniejszy moment w tej całej historii , która trwa tyle lat , to były początki , absolutnie najważniejsze , dlatego , że to co oni wtedy tworzyli , to było awangardą światowego rocka , mi się wydaje , że nigdy w polskim rocku i polskim jazzie też , ten jazz to jest oddzielna , powiedzmy , w jazz-rocku , to był taki czas tego styku , jazzu i rocka i free. I nigdy ta polska muzyka nie była tak blisko światowego topu , jak wtedy . To było absolutnie rzecz nowatorska , wielka , przebojowa , pod względem technicznym nie odbiegająca dokonaniom gwiazd , które wielbiliśmy , jeszcze do tego mieli dobry sprzęt , potem Czesław wniósł tę część , tego zagadnienia , że mieli dobre głośniki , dobre instrumenty , mieli przetarte ścieżki , sceny przed nimi były otwarte , nagrywali płyty, nigdy to się nie zdarzyło i oni ciągnęli to , powiedzmy , potem już na własną rękę , do końca lat osiemdziesiątych , chyba kres nastał w roku osiemdziesiątym , a potem Jurek Piotrowski się oddalił , grał trochę , między innymi z Young Power , Antymos też na jakiś czas nawet wrócił do Grecji, ale oni zrozumieli , że nic większego nie stworzyli , niż to co stworzyli wtedy , że oni są przeznaczeni dla siebie . Ktoś mi uświadomił to , że jeśli Józek Piotrowski gra z kimś innym , z jakimś innym zespołem niż Józef Skrzek , Apostolis też próbuje własną ścieżką , żaden z nich nie dokona poza SBB , oni tworzą jakiś monolit , jakieś takie zjawisko , niewiarygodne , razem nauczyli , sami się nauczyli tej muzyki , i mając miejsce zagwarantowane na zawsze, ale gdyby nawet przestali tam w roku siedemdziesiątym piątym , szóstym to miejsce jest . Potem musieli się ścigać sami ze sobą , żeby wymyślić coś jeszcze nowszego , trudno , trudno coś nowego , natomiast ich osiągnięcia były takie , że oni wchodzili na scenę i zabierali nas w podróż , nikt nie wiedział , co się stanie , być może oni sami nie wiedzieli , jakoś porozumiewali się bez słów , tymi , tylko , porozumiewali się muzyką , ale ta muzyka przybierała różne formy , to były takie , nie wiem , pół godziny , może nawet godzinę trwające improwizacje i to była podróż fascynująca , tak jak jedziemy pociągiem czy samochodem , nie wiemy co nas czeka za tym następnym zakrętem , ale jesteśmy gotowi na podróż , czujemy się bezpiecznie , bo mamy dobry samochód , i znamy się dokładnie i ufamy sobie , oni się ufali , sobie ufali , wspierali się . No to jest taka , przykład właśnie takiej solidarności grupowej , kolektywnej . Właśnie w ramach tego tria , i przykład , ta muzyka miała siłę właśnie w wolności , a wolność , to była wolność wypowiedzi nieskrępowanej , nikt im nie mówił , co mają grać , nikt im niczego nie kazał , po prostu sami grali , to , co chcą na każdym koncercie , co będą tworzyć i sobie stawiali kolejne wyzwania , bo musieli , żeby utrzymać publiczność , słuchaczy musieli tworzyć coś nowego . I Józek Skrzek to robi , potem miał , miał solowe koncerty , w czasach stanu wojennego , gdzieś w kościołach grał , dużo, grał w planetariach , ale to była podróż kosmiczna z kolei , tak ,inna czyli , trochę inna muzyka jest muzyką otwartą , otwartej formy , inna , no ten wokal można mówić o Józku , dla mnie on jest przede wszystkim geniuszem gitary basowej , on rzadko gra na tej gitarze , woli chyba na kibordach , ja go najbardziej lubię na gitarze basowej grającego . Tak mocno , tak ostro , z takim jakimś nerwem gra , no , fantastycznie
Paweł Brodowski : Ja mówię po sobie , że basista , przynajmniej w tamtych czasach , tam moi koledzy byli po szkołach muzycznych na przykład , ja nie , ja byłem amatorem , ale to co grałem , to wystarczało , i nie chciałem wychodzić dalej , nawet nie myślałem o tym , albo nawet nie chciałem , żeby czegoś nie burzyć , ze byłem muzykiem , tak zwanym , sekcyjnym , starałem się , żeby ten bas wspierał muzykę , żeby brzmiał wspólnie , spójnie z całością , a tymczasem Józek ciągnął dalej , więc dla Czesława być może to było za duże wyzwanie , bo on miał i tak tyle swoich różnych pomysłów , żeby jeszcze z kimś się dzielić , to było za gęsto , oni musieli się rozejść , co też chciałem powiedzieć , że to były różne osobowości . Czesiek , starszy o dziesięć lat , o znacznie większym doświadczeniu życiowym , o przeżyciach związanych z emigracją , utratą rodziców , z rozwodem , miał z tym , że przez dziesięć lat nawet nie miał gdzie mieszkać , mieszkał w hotelach , postać taka kontrowersyjna , silna osobowość , tego Józek nie miał , to mógł mu zazdrościć , może być , może był sprawniejszy jako na kibordzie , ale pod tym względem i takiś jakiś humanistycznych horyzontów i w literatura , to Józek nie miał , człowiekiem charakternym , człowiekiem , można powiedzieć , z ludu śląskiego , czy to były dwie różne kultury , to jest człowiek , z kresów , wychowany na kulturze słowiańskiej , rzewnej ,melodyjnej , ckliwej , tęsknej a tu jest górnik , od węgla , od ciężkiej pracy , od znoju takiego , gotowy ,jeden i drugi był gotowy grać po dziesięć godzin dziennie ,tylko troszkę drogi się rozchodziły ,inna kultura , tu jest kultura wschodnia , tu Śląsk , to bardziej kultura zachodnia , Józek prawdopodobnie mieszkał na Śląsku i trochę mówił po niemiecku . A w tym obszarze Czesław już nic , różnica wieku
Redaktor : tak wielkie osobowości zanim się rozeszły , pozostawiły , no , niesłychane arcydzieła muzyki
Paweł Brodowski : Trudno było znależć taki moment , żeby w zgodzie można było , bo za dużo ambicja , za duże tam już takich nakręconych , nakręconych rzeczy , także ciężko
Paweł Brodowski : O strasznie ważnej rzeczy nie wspominaliśmy , kiedy oni wyjechali , siedemdziesiąty pierwszy , czy drugi rok to był , na koncerty z Czesławem , Olimpiada , siedemdziesiąty drugi rok , spotkali się na jednej scenie z Machavishnu Orchestra i to był wpływ piorunujący na nich , jak gdzieś przeczytałem , nie wiem ,czy to Walicki pisał , czy on prawdę pisał , że ten koncert w siedemdziesiątym drugim w Monachium był pierwszym koncertem Machavishnu w Europie , może tak było , może nie , ale na pewno jednym z pierwszych . Ja nie miałem szczęścia , ja nigdy Machavishnu nie widziałem na scenie , wtedy to robiło wielkie wrażenie . Płyty to słuchaliśmy na okrągło , ale oni grali bardzo głośno , no i ten speed , te podziały rytmiczne , więc chłopcy z SBB byli zapatrzeni , zresztą Czesław też , ta Oda do Venus też jest zrobiona trochę pod wpływem Machavishnu . To był silny wpływ , czyli , i oni gdzieś jeszcze mieli trasę wspólną z Jackem Brucem , a to był Jack Bruce , to przecież wcześniej był Cream , bóg gitary basowej , oczywiście Józef Skrzek grał inaczej na tej gitarze basowej niż Jack , ale Jack Bruce , daj Boże zdrowia , fantastycznie w ogóle był wcześniej , kontrabasistą , tam u nich był ten Helmut Nadolski , który na kontrabasie grał jak nikt inny , to też był ewenement , to co wtedy robił Helmut Nadolski , rzecz zupełnie nowatorska ,bo jak przypatrzeć się temu , co grał Helmut to , co on grał , tam nie było melodii , tam nie było harmonii , tam nie było rytmu , znaczy , jakiś rytm mógł być , ale nie było to tupanie nogi , to mógł być rytm oddechu , a muzyka Helmuta to było po prostu malarstwo , to było malowanie dżwiękiem , tworzenie nastroju , barwy jakieś , ale zupełnie coś innego , też muzykom z SBB nie pasował za bardzo , on ich przytłaczał osobowością , zresztą wypadł z tego , z tej orbity , wcześniej już był na lodzie , to w Venus Helmuta nie ma , ale był na tej wcześniejszej , na " Strange is this world" , ale tam to była dopiero nieprawdopodobna mieszanka osobowości . Czesław , Helmut i SBB jako monolit , jako bardzo silne , bo tworzyli coś razem , to była cała frakcja . W środku ten Helmut , którego , ten był gotowy wymierzać karę , nie tylko mentalną , ale również fizyczną , jak trzeba było , bo on potrafił ; a teraz będzie karać , i wtedy przywoływał do porządku , jakieś , jakieś pretensje , i oni mieli tego już dość , nie chcieli , po prostu chcieli być , żeby już dano im spokój , mieli swoją muzykę , chcieli ją grać jak najszybciej , jak naj , tylko byli gotowi , do tego , do wyjścia na scenę . Ale też trzeba pamiętać , że to wyjście na scenę przygotował im Czesław , że oni mieli dzięki Czesławowi mieli , mogli dać się poznać , na wielkich estradach koncertowych , na festiwalach prawie całej Europy . To dzięki Czesławowi , oni muszą wiedzieć ,że jemu to zawdzięczają , takie szybkie wyjścia , potem już sobie poradzili . No i co jeszcze , i dochodzimy do tej płyty Jazz Gems . Taki powstał pomysł , żeby wydać specjalną płytę w Jazz Forum , właśnie z nagraniami Józka Skrzeka . Józef taką kombinację przygotował , nazwaliśmy to ; Jazz Gems .Ja wymyśliłem tą nazwę. Jazz Gems , bo jednocześnie to słowo nawiązuje do jamów , czyli do takiej muzyki swobodnej , improwizowanej , ale także Gems , czyli do perełek . Są takie perełki wybrane z różnych , niepublikowanych nagrań , takich odrzutów z nagrań czy nagrań koncertowych . Tu są nagrania z Tomkiem Szukalskim , z Andrzejem Przybielskim , z Tomkiem Stańko . Czyli ci , to są muzycy , nazwiska , które wymieniłem w polskim jazzie należą , Stańko i Szukalski należeli do takich muzyków bardzo otwartych , gotowych na współpracę z muzykami z innych gatunków , oni się sprawdzali ,i myślę , że Tomek Szukalski , który uwielbiał grać z SBB , bo on wtedy miał tą publiczność , której nie miał na swoich koncertach , czuł się swobodnie , mógł grać tego swojego bluesa , czy on to nazywał : " this " , zagramy " thisa " i mówił , nazywał Józka , mówił , bo ja ze Skrzatem lubię grać
Paweł Brodowski : Jeszcze coś chciałem powiedzieć , że my jesteśmy pismem jazzowym , ale to SBB ciągle się pojawia . Jak Franek Walicki przejął to SBB ,on się tym strasznie chlubi, nawet dał tytuł swojej książce Szukaj , SBB , czyli dla niego to były chyba taki ostatni wielki zespół , który prowadził . Bo on się szczycił tym , że stworzył rock and rolla w Polsce , wychował tych wszystkich muzyków , promował wszystkie najważniejsze formacje , do SBB , a jak już skończył współpracę z SBB , to ogłosił , że , że rock and roll umarł . Czyli zaliczył po prostu do apogeum , już dalej się nie dało . Franek Walicki , i wtedy w siedemdziesiątym trzecim roku , jak to było , czwartym , jak SBB powstało , bo po odejściu od Czesława napisał dla nas taki artykuł o SBB, myśmy to wtedy drukowali , to było , miało funkcję , jako promocyjna . Jeden z pierwszych artykułów o SBB to było w Jazz Forum , Franek Walicki to napisał i te nazwiska ciągle się przejawiały . W takiej czy innej formie , nie będąc muzykami jazzowymi . Ale ciągle , my co roku mamy taką ankietę , Jazz Top i tam się pojawiają nazwiska , gra , Józef często jest w kategorii organów , być może kiedyś nawet wygrał to , jako najlepszy , czy , nie , na organach to nie , najlepszy kibordzista jazzowy , Józef Skrzek , na organach to zawsze Wojtek Karolak . Ale na organach Józek też bardzo by zdobył , na perkusji Jurek Piotrowski , Young Power , genialne , byliśmy razem na Festiwalu w Mouldens z Jurkiem Piotrowskim , kiedy on grał , to było , to była oddzielna opowieść co się działo w Mouldens , chyba rok osiemdziesiąty siódmy bodajże , no i Antymos ciągle nagrywa płyty z muzykami jazzowymi i trochę domaga się , ciągle chce zaistnieć jako , uważa że zasługuje na to , żeby nie być kojarzony wyłącznie z SBB , ale Apostolis Antymos , bo to też jest jakaś postać , gitarzysta o swoim dorobku , jeżeli o nim mówimy , to nie jest tylko dyskografia wyłącznie SBB, ale to jest jego własna , on nawet dużo tych płyt nagromadził . Także cały czas jesteśmy , można powiedzieć , do dzisiaj przez te pięćdziesiąt lat
Jurek
-em i opowiada o ich wzajemnych relacjach.
-a podarował Pani M.
.
i pomyśleć "a może..." 
Obrazu nie udało się pobrać z zewnętrznego adresu.
29 11 2021 Józef Skrzek- nagroda Mediów Publicznych 2021 (2).jpg
Grupa Niemen- Oda do Wenus- do posta na Forum.jpg
2021 NCK- Józef Skrzek Dziedziniec Kultury.jpg
Daniel Bloom._K_Skrzeszewska_ Ella i Józef Skrzek- TVP Kulura.jpg
SBB z Franciszkiem Walickim- miniatura fotki z archiwum Anthimosa Apostolisa.jpg
SBB- StereoLife_ LiveWiMP fot poglądowa na Forum.jpg
